Les 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Periode

Revoluties

Klas 9

Oorzaken van de Franse Revolutie

1. Slecht leiderschap door absolutisme

2. Verlichting

De Verlichting

• Filosofische stroming die opkwam in de 18e eeuw
• Paste het rationele denken toe op de maatschappij en het mensenlijk leven
• Het verlicht denken stelt kennis en rede superieur aan traditie en m.n. het geloof
• Rationalisme (= het gebruik van gezond verstand) vormt het uitgangspunt
• Basisidee: de mens wordt vrij en gelijk geboren

De Verlichting

Overtuiging van Verlichte filosofen:

Met rationeel denken kan een eerlijke en betere samenleving worden gerealiseerd en kunnen maatschappelijke problemen worden opgelost

Conclusie verlichte denkers: het moet anders en eerlijker qua bestuur en sociale verhoudingen in de maatschappij!

Rationeel denken leidt tot kritiek

In de 18de eeuw gingen filosofen het rationele denken toepassen op:

1. De politiek

2. De maatschappij

3. Het geloof

4. De sociale verhoudingen

Kritiek op absolutisme en standensamenleving = oneerlijk en slecht

Machtsmisbruik en onderdrukking

Ongelijkheid en uitbuiting

De Verlichting

Volk moet kunnen meebeslissen over bestuur

Koning en regering moeten zich ook aan de wetten houden

Koning moet geen absolute macht meer hebben

Volksvertegenwoordiging moet beslissingen nemen over het bestuur en de wetten, niet de koning

Koning en regering moeten grondrechten van de burgers respecteren en garanderen

Koning krijgt macht niet van God, maar van volk

Iedereen gelijke rechten

Belangrijke Verlichtingsfilosofen

John Locke

Een koning krijgt zijn macht niet van God, maar van het volk

De macht ligt uiteindelijk bij het volk = volkssoevereiniteit

Koning of regering:

- Belangrijkste taak: mensenrechten beschermen

- Mogen zelf ook niet boven de wet staan --> rechtsstaat

John Locke

"Omdat alle mensen van nature vrij en gelijk zijn, kan niemand zonder zijn eigen toestemming aan een politiek gezag onderworpen worden. Dat gebeurt pas als men met anderen overeenkomt een gemeenschap te vormen, opdat iedereen in vrede, in veiligheid en geluk leven kan. Het is de taak van de vorist die vrede, veiligheid en geluk te verzekeren. Hem is daartoe macht en gezag gegeven. Als de vorst misbruik maakt van het gem gegeven gezag, dan mag, ja moet men zich verzetten. Telkens als de vorst de grondrechten van het volk schendt, veroorzaakt hij een staat van oorlog russen zichzelf en het volk. Het volk is dan niet langer verplicht gehoorzaam te zijn en mag een opstand beginnen."

Belangrijke Verlichtingsfilosofen

Voltaire

Geen voorstander van democratie

'Alles voor het volk, maar niets door het volk'

= Verlicht absolutisme

Vorst moet absolute macht gebruiken om goede dingen te doen voor het volk en de samenleving, niet om te onderdrukken en uit te buiten. 

Gewone volk laten meebeslissen over bestuur is onverstandig: te dom, want niet genoeg scholing en kennis

Belangrijke Verlichtingsfilosofen

Montesquieu

Scheiding der machten voorkomt:

- Machtsmisbruik

- Onderdrukking

Trias politica:

1. Wetgevende macht (parlement)

2. Uitvoerende macht (regering)

3. Rechtsprekende macht (onafhankelijke rechters)

Parlement: ministers en staatssecretarissen (bedenken wetten en worden goedgekeurd in eerste en tweede kamer)

Regering: Koning en de ministers (voeren de wetten uit door belasting te heffen of door wetten te handhaven)

Belangrijke Verlichtingsfilosofen

Rousseau

Een koning is overbodig

Alleen gekozen volksvertegenwoordiging als regering

Sociaal contract

- Volk geeft parlement de bestuursmacht

- Parlement voert de wil van het volk uit

- Volk gehoorzaamt aan wetten van het parlement

Sociaal contract:

Volk geeft parlement de macht om wetten te maken en andere besluiten te nemen

Parlement voert de wil van het volk uit

Er is een bestuur nodig --> sommige mensen moeten dus macht krijgen om namens en voor de anderen besluiten te nemen --> anders chaos en functioneert de samenleving niet

Oorzaken van de Franse Revolutie

1. Slecht leiderschap door absolutisme

2. Verlichting: De Franse boeren en burgers zijn helemaal klaar met de koning en de standenmaatschappij!

Verlichting vandaag de dag

• Geef antwoord op de volgende vraag:
• Hoe zie jij de Verlichting terug in jouw eigen leven en/of in onze huidige samenleving?
• Wat merk jij er bijvoorbeeld van?
• Tip: focus op de basisbegrippen vrijheid, gelijkheid en inspraak
• Uitwerking minimaal half A4 in je periodeschrift!

Sociaal contract:

Volk geeft parlement de macht om wetten te maken en andere besluiten te nemen

Parlement voert de wil van het volk uit

Er is een bestuur nodig --> sommige mensen moeten dus macht krijgen om namens en voor de anderen besluiten te nemen --> anders chaos en functioneert de samenleving niet