havo/vwo Grammatica zinsdelen blok 1 -2 -3 Op niveau

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Goedemorgen

Grammatica zinsdelen

onderwerp

Grammatica

Wat leren we?

• zinsdelen
• persoonsvorm
• onderwerp
• werkwoordelijk gezegde
• Lijdend voorwerp
• Meewerkend voorwerp

Zinsdelen

• Een zin bestaat uit zinsdelen.
• Een zinsdeel kan bestaan uit één woord, maar ook uit een paar woorden die bij elkaar horen.
• De woorden in een zinsdeel kunnen niet uit elkaar gehaald worden.

Redekundig ontleden

Je knipt de zin in stukjes= zinsdelen.

Deze zinsdelen benoem je. Dat is redekundig ontleden.

Je begint altijd met de persoonsvorm (pv).

       Deze helpt je om andere zinsdelen te vinden.

Zinsdelen

Het onderwerp [ow] en de persoonsvorm [pv] zijn zinsdelen.

Jan | heeft | vorige week | een film | gekeken.

ow  |   pv    | vorige week | een film | gekeken.

Het werkwoordelijk gezegde [wg] is ook een zinsdeel.

Verdeel in zinsdelen. Zet streepjes achter elk zinsdeel 

• Gisteren gaf ik mijn moeder een mooie bos bloemen.
• Je kan deze zin nog op 3 manieren opschrijven.
• 1. Ik gaf mijn moeder een mooie bos bloemen gisteren.
• 2. Gaf ik gisteren mijn moeder een mooie bos bloemen?
• 3. Een mooie bos bloemen gaf ik mijn moeder gisteren.

Verdeel de zin in zinsdelen. Hoeveel zinsdelen heeft deze zin?
Renzo schrijft graag elke dag een gedicht voor Nina.

1. 3
2. 5
3. 4
4. 6

De persoonsvorm vind je door:

• De zin vragend te maken.
  Het eerste woord is de persoonsvorm.
• Ik zit in de les Nederlands.
• Zit ik in de les Nederlands?
• De zin in een andere tijd te zetten. 
• Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.
• Ik zat in de les Nederlands

• De zin in het meervoud te zetten. Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.
• Wij zaten in de les Nederlands

Benoem de zinsdeel persoonsvorm (pv) en onderwerp(ow)

Gisteren gaf ik mijn moeder een mooie bos bloemen.

In de andere zinnen blijft het zinsdeel hetzelfde heten.

1. Ik gaf mijn moeder een mooie bos bloemen gisteren.

2. Gaf ik gisteren mijn moeder een mooie bos bloemen?

3. Een mooie bos bloemen gaf ik mijn moeder gisteren.

De persoonsvorm is altijd....

1. een persoon
2. een werkwoord

Hoe vind je de persoonsvorm in de zin?
(er zijn meerdere antwoorden goed!)

1. Maak van enkelvoud meervoud of andersom, het werkwoord dat verandert = persoonsvorm
2. Maak van enkelvoud meervoud of andersom, het woord dat verandert = persoonsvorm
3. Maak van tegenwoordige tijd verleden tijd of andersom. Het werkwoord dat verandert = persoonsvorm
4. Maak de zin vragend. Het eerste woord in de vraagzin = persoonsvorm

Hoe vaak kijk jij naar Netflix?
Wat is de persoonsvorm?

Mijn ouders zouden graag willen dat de scholen weer opengaan.
Wat is de persoonsvorm?

Wat is het werkwoordelijk gezegde? En hoe vind ik het werkwoordelijk gezegde?

In elke zin zitten werkwoorden

Eén van die werkwoorden is de persoonsvorm.

Een persoonsvorm is een werkwoord
Elke zin heeft een persoonsvorm

Het onderwerp (ow) :

- geeft aan wie of wat iets doet in de zin.

- is een mens, dier, ding, plant of eigennaam of het verwijst naar een mens, dier, ding, plant of eigennaam.

- heeft ALTIJD hetzelfde getal als de persoonsvorm. Ze staan dus allebei in het enkelvoud OF allebei in het meervoud. 

- begint nooit met een voorzetsel.

Hoe vind je het onderwerp (ow) ?

1. Verander de persoonsvorm van getal. (van enkelvoud maak je dus meervoud of andersom)

Het woord dat mee moet veranderen, is het onderwerp

2. Stel de vraag wie of wat + persoonsvorm?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp

de vervelende docenten
Kan dit het onderwerp van een zin zijn?

1. ja
2. nee

de machines
Kan dit het onderwerp van een zin zijn?

1. ja
2. nee

wie
Kan dit het onderwerp van een zin zijn?

1. ja
2. nee

Wat is het onderwerp?
Na school gingen de leerlingen naar huis.

Wat is het onderwerp?
Gelukkig ruimde Sjoerd zijn spullen meteen op.

Wat is het onderwerp?
Welk deel van de stad werd door de orkaan verwoest?

persoonsvorm (pv)

onderwerp (ow)

eet

Piet

vallen

de stoel

de hond

sliep

de rozen

bloeide

 Werkwoordelijk gezegde

• Het werkwoordelijk gezegde is een zinsdeel.
  
• Het werkwoordelijk gezegde = alle werkwoorden in de zin.
  
• De persoonsvorm is onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.
  
• Het werkwoordelijk gezegde zegt wat het onderwerp ‘doet’ of ‘overkomt’.
• Let op: het woordje te voor een heel werkwoord hoort ook bij het werkwoordelijk gezegde!
  

Ik heb veel te doen.

werkwoordelijk gezegde: heb te doen

Werkwoordelijk gezegde (wg)

Het werkwoordelijk gezegde zijn alle werkwoorden in een zin. 

Werkwoordelijk gezegde (wg)

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. De persoonsvorm en de andere werkwoorden uit de zin.
2. Een werkwoordelijke uitdrukking
3. Een spreekwoord
4. Alle werkwoorden uit de zin, behalve de persoonsvorm.

Bij een werkwoordelijk gezegde

1. is iemand iets.
2. doet iemand iets.
3. wordt iemand iets.

Lijdend voorwerp (lv)

Het lijdend voorwerp is een nieuw zinsdeel. 

Bij het lijdend voorwerp 'overkomt iemand' of 'ondergaat een onderwerp' iets. 

Lijdend voorwerp (lv)

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp vind je door te vragen: 

WIE (OF WAT) + WERKWOORDELIJK GEZEGDE + ONDERWERP

Let op: 

• niet elke zin heeft een lijdend voorwerp: geen goed antwoord op de vraag? Geen lijdend voorwerp!
  
• Lijdend voorwerp begint nooit met een voorzetsel!

Het lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp is de persoon die iets overkomt in de zin.

Hoe vind je het lijdend voorwerp? 

wie/wat + wwg + onderwerp = lijdend voorwerp. 

Wie of wat

+

wwg

+

lijdend voorwerp

onderwerp

=

Wat is in deze zin het lijdend voorwerp

Gisteren gaf ik mijn moeder een mooie bos bloemen.

Wat is het lijdend voorwerp?

De klas leert het lijdend voorwerp vinden.

1. De klas
2. leert
3. het lijdend voorwerp
4. vinden

Wat is het lijdend voorwerp?

altijd 

Het lijdend voorwerp

Waar

zet

jij 

jouw racefiets

neer?

Wat is het lijdend voorwerp. Stel jezelf de goede vraag!

De kinderen geven oma bloemen.

Wat is het lijdend voorwerp?

gekeken.

Het lijdend voorwerp

We 

hebben

vanavond

een serie 

Toetsvraag: Sleep het juiste zinsdeel naar de juiste vraag.

wie/wat + gezegde + onderwerp = lijdend voorwerp

Wat is het gezegde?

Wat is het onderwerp?

Wat is het lijdend voorwerp?

Ik 

krijg

een supergaaf cadeau.

Meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp?

Een meewerkend voorwerp is degene die iets ontvangt, verneemt of van wie iets wordt afgenomen.

In een zin kan maar één meewerkend voorwerp staan.

niet in iedere zin zit een meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

onderwerp

meewerkend voorwerp

lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp met voor

Soms begint het meewerkend voorwerp met voor. Dan is het onderwerp meestal iemand die iets voor een ander doet. Die ander is dan het meewerkend voorwerp.

Het meewerkend voorwerp is het antwoord op de vraag: Voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp.

het meewerkend voorwerp

Aan wie of voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp = meewerkend voorwerp

Wel of geen meewerkend voorwerp

• een meewerkend voorwerp kan met het voorzetsel aan beginnen, maar dat hoeft niet.
• Niet alle zinsdelen die met aan beginnen, zijn meewerkend voorwerp.

Wat is in deze zin het meewerkend voorwerp

Gisteren gaf ik mijn moeder een mooie bos bloemen.

Oefenen met cambiumnet

https://www.cambiumned.nl/oefenen/grammatica/zinsdelen/

Video: Totale uitleg: Zinsontleding

https://www.youtube.com/watch?v=MbcMTBXNpbY

Ik kan de zinsdelen benoemen

😒🙁😐🙂😃