V 2.2 Scheidingsmethoden

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 2 Scheidingsmethoden

2.2 Scheiden van mengsels

Leerdoelen

Herhalen:

• Je kunt de vloeibare mengsels oplossing, suspensie en emulsie van elkaar onderscheiden. 
• Je kunt van oplossingen, suspensies en emulsies voorbeelden benoemen.
• Je kunt de mengsels rook, nevel en schuim van elkaar onderscheiden.
• Je kunt van de mengsels rook, nevel en schuim voorbeelden benoemen.

Nieuw:

• Je kunt een aantal scheidingsmethoden benoemen.
• Je kunt bij scheidingsmethoden uitleggen op welk verschil in stofeigenschappen de scheidingsmethode is gebaseerd. 

Herhalen paragraaf 2.1

Stoffen

Fasen en fase-overgangen

Chemische reactie = stoffen (beginstoffen) verdwijnen en er komen nieuwe stoffen (reactieproducten) voor in de plaats.

Een faseovergang is dus géén chemische reactie!

Weet je nog?

H2.1

Enkele voorbeelden:

• fase bij kamertemp.
• kleur
• geur
• oplosbaarheid in water

De eigenschappen waaraan je stoffen kunt herkennen.

Stofeigenschappen

• kookpunt
• smeltpunt
• elektrische geleidbaar-heid

Belangrijke begrippen:

• rationele naam = scheikundige naam
• triviale naam = dagelijks taalgebruik

Informatie over veiligheid in pictogrammen of op een chemiekaart

• Onderverdelen in elementen & verbindingen

Zuivere stof = één stof met één soort moleculen of atomen. 

Zuivere stof

Bijvoorbeeld:

• gedestilleerd water
• kristalsuiker

• Kook- en smeltpunt (= stolpunt): temperatuur blijft gelijk

• Onderverdelen in moleculen

Mengsel = één stof met minstens 2 verschillende moleculen

Mengsel

Bijvoorbeeld:

• basterdsuiker
• cola

• Kook- en smelttraject: temperatuur loopt langzaam omhoog/omlaag (begin- en eindtemperatuur zijn afhankelijk van de stoffen waaruit het mengsel bestaat)

Smeltpunt

Kook- & smeltpunt of traject?

Kookpunt

Kooktraject

Smelttraject

• Oplossing = een in vloeistof opgelost gas, vloeistof of vaste stof
  
  
• Suspensie = een vaste (niet-opgeloste stof) in een vloeistof

• Emulsie = een (niet-opgeloste vloeistof) in een vloeistof
  

Vloeibare mengsels

Oplossing

• Een oplossing = een mengsel
• Oplosmiddel = de vloeistof waarin een stof opgelost wordt. 
• De stof is uiteengevallen in losse moleculen, die omgeven worden door de watermoleculen.
• De deeltjes zijn niet zichtbaar voor het oog. 

Bekende oplosmiddelen: water, alcohol , wasbenzine & aceton

Voorbeeld: chocolademelk

Suspensie

• Stoffen lossen minder goed op > troebele vloeistof.
• Moleculen vallen niet allemaal los uiteen, maar blijven soms aan elkaar 'kleven'. 
• De niet-opgeloste stof zakt na enige tijd naar de bodem

Emulsie

• Emulsie = vloeistof met daarin een niet-opgeloste, fijn verdeelde vloeistof > je ziet belletjes zweven. 
• Na een tijdje drijft de olie in een laagje boven op het water > geen emulsie meer!
• Emulgator = een stof die de twee vloeistoffen gemengd blijven, bijv. carrageen (E-nummers: 400-499).

Voorbeeld: olie & water; melk, mayonaise & gezichtscrème

Rook, nevel & schuim

• Rook = 1 of meer vaste stoffen zweven fijn verdeeld in een gas. 
• Nevel = vloeistof fijn verdeeld in een gas. 
• Schuim = een fijne verdeling van gas in een vaste stof of vloeistof.

Voorbeeld: badschuim,
schuimmatras

Welk van de volgende uitspraken over een mengsel is/zijn waar?

1. Een mengsel bestaat uit een soort molecuul
2. Een mengsel bestaat uit twee of meer soorten moleculen
3. Een mengsel heeft een kookpunt
4. Een mengsel heeft een kooktraject

Wat voor soort mengsel krijg je als je water met olijfolie goed mengt?

1. een oplossing
2. een suspensie
3. een emulsie
4. een extract

Welke van onderstaande mengsels is een emulsie

1. Zeewater
2. Melk
3. jus d'orange
4. Koffie

Wat voor soort mengsel krijg je als je water met bruine suiker goed mengt?

1. een emulsie
2. een suspensie
3. een oplossing
4. een extract

2.2 Scheidingsmethoden

Scheiden van mengsels

Mengen & scheiden

Scheiden van mengsels

• Twee of meer stoffen in een mengsel uit elkaar halen.
• Gebruik maken van verschil in stofeigenschappen.

Verschillende eigenschappen: 

• fase bij kamertemp.
• kleur, geur
• oplosbaarheid
• kook- en smeltpunt
• elektrische geleidbaarheid

Scheiden van suspensie

• Bezinken = zware vaste stof zinkt naar de bodem > verschil in dichtheid.

• Filtratie = grote deeltjes vaste stof uit een vloeistof halen middels filtreerpapier > verschil in deeltjesgrootte.

• Residu = vaste stof die achterblijft in het filter.
  
• Filtraat = de vloeistof die door het filter loopt. 
  

Centrifugeren is een snelle vorm van bezinken.

1. Juist
2. Onjuist

Scheiden van oplossing vaste stoffen

• Indampen = verdampen van het oplosmiddel > verschil in kook-/smeltpunt.

• Residu = vaste stof die achterblijft.

• Extraheren = één of meerdere vaste stoffen oplossen in oplosmiddel > verschil in oplosbaarheid.
• Daarna kun je de opgeloste stof filtreren of indampen. 
• Bij indampen ontstaat een extract.

• Extractiemiddel = vloeistof waarin de ene stof wel en de andere stof niet oplost.
• Residu = vaste stof die
  achterblijft.

Bijv.: chemisch reinigen

Op welk verschil berust extraheren?

1. Deeltjesgrootte
2. Aanhechtingsvermogen
3. Oplosbaarheid
4. Kookpunt

Van welke scheidingsmethode(n) maken we gebruik bij het zetten van koffie?

1. Indampen
2. Indampen & destilleren
3. Extraheren
4. Extraheren & filtreren

Een suspensie kan ik scheiden met behulp van ...

1. Destilleren
2. Adsorptie
3. Filtratie
4. Extraheren

Van welke stofeigenschap maakt filtreren gebruik?

1. Kookpunt
2. Oplosbaarheid
3. Deeltjesgrote
4. Dichtheid

Van welke stof eigenschap maakt extraheren gebruik?

1. Deeltjesgrote
2. Kookpunt
3. Oplosbaarheid
4. Dichtheid

Evaluatie Leerdoelen

• Je kunt een aantal scheidingsmethoden benoemen.
• Je kunt bij scheidingsmethoden uitleggen op welk verschil in stofeigenschappen de scheidingsmethode is gebaseerd. 

Huiswerk

Lezen paragraaf 2.2

Maak opdracht 12 t/m