Havo 4 Thema 1 Inleiding in de biologie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Inleiding in de biologie

Lesopbouw

• Planning periode 1
• Leerdoelen
• Interactieve uitleg
• Opdracht voor in de les
• Huiswerk

Overzicht Periode 1

• Thema: 
• Benodigde lesmaterialen: BvJ max havo 4 A/B

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8
Thema 1: Inleiding in de biologie	Thema 2: Voortplanting en seksualiteit	Thema 3: Genetica	Thema 4: Evolutie	Thema 5: Regeling	Thema 6: Waarneming en gedrag	Thema 7: Ecologie en milieu

Leerdoelen (1)

• Je kunt beschrijven wat biologie is en op welke gebieden biologie een rol speelt
  
• Je kunt de levenscyclus van dieren beschrijven
  
• Je kunt de organisatieniveaus van de biologie benoemen en uitleggen dat op elk hoger organisatieniveau emergente eigenschappen ontstaan.
  
• Je kunt organenstelsels, organen, weefsels en cellen bij een mens herkennen en kenmerken en functies beschrijven.
  
• Je kunt beschrijven dat groepen cellen in een weefsel, orgaan of organenstelsel een gezamenlijke functie uitoefenen.
  
• Je kunt bij (delen van) organismen het verband aangeven tussen vorm en functie.
  
• Je kunt delen van dierlijke cellen en van plantaardige cellen herkennen en de functies ervan benoemen.

Leerdoelen (2)

• Je kunt een microscoop gebruiken en daarmee (delen van) organismen bestuderen.
• Je kunt delen van dierlijke cellen en van plantaardige cellen herkennen en de functies ervan benoemen.
  
• Je kunt een cel beschrijven als zelfstandig functionerende biologische eenheid.
  
• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
  
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
  
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.
  
• Je kunt verschillende typen en methoden van een natuurwetenschappelijk onderzoek beschrijven
  
• Je kunt een werkplan maken voor het uitvoeren van een natuurwetenschappelijk onderzoek.

Zet de onderstaande organisatieniveaus in de juiste volgorde van klein naar groot

biosfeer

ecosysteem

levens-

gemeenschap

populatie

organisme

orgaan

weefsel

molecuul

cel

Organisatieniveaus

In een natuurgebied leeft een groep veldmuizen. Dwars door dat gebied loopt een brede rivier.

Is er bij de groep veldmuizen sprake van één populatie?

De vorm van een pinguinvleugel past bij de functie ervan. Wat is de functie van een pinguinvleugel?

1. De vleugelvorm voorkomt afkoeling in ijskoud water.
2. Door de vleugelvorm kan de pinguin sneller zwemmen.
3. Door de vleugelvorm kan de pinguin beter uit het water terug op het ijs komen.
4. Door de vleugelvorm kunnen de pinguins zwaaien naar elkaar

Vorm en functie

Vorm van organismen aangepast aan de leefomgeving (functie).

Mens loopt rechtop (andere wervelkolom).

Dolfijn is gestroomlijnd voor waterweerstand.

De wetenschap kijkt vaak naar vorm in de natuur voor vormgeving van producten. Denk aan een dolfijn en een duikboot.

Maak een tabel waarin je per celtype (dierlijk, plantaardig, bacterie, schimmel) aangeeft welke organellen zij hebben.

Soorten cellen

Celkern

Kernlichaampje: hier worden de delen van de ribosomen gemaakt. 

Endoplasmatisch reticulum en golgisysteem

Mitochondriën 

Bladgroenkorrel

Membranen

Osmose is een vorm van diffusie.

Welke stof gaat bij osmose van een hoge naar een lage concentratie?

Na een koolhydraatrijke maaltijd bevat de voedselbrij in de dunne darm veel glucose.

Kost het transport van glucose door celmembranen dan energie? Leg je antwoord uit.

Concentratie berekenen

De concentratie geeft de hoeveelheid opgeloste stof in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel aan.

Fysiologische zoutoplossing  bevat 0,9% keukenzout.

9 g keukenzout op te lossen in 991 g water.

Diffusie

De verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof.

De diffusiesnelheid is afhankelijk van de temperatuur.

Osmose 

passief transport

kost geen energie

verloopt altijd door een concentratieverschil

osmose en diffusie

Actief transport, tegen concentratiegradiënt in. Kost ATP.

gaat tegen de concentratiegradiënt in

kost wel energie

actief/passief transport

exo/endocytose

Exocytose:afsnoeren blaasjes (actief)

Endocytose: opnemen stoffen

-> endosoom.

Voeding opnemen: fagocytose

In welke volgorde doe je natuurwetenschappelijk onderzoek?

Onderzoeksvraag

Hypothese

Materiaal

Methode 

Resultaten

Conclusie

Discussie

Waarom wordt in een experiment een blancoproef (controlegroep) opgenomen?

Typen onderzoek 

-1- beschrijvend onderzoek

vraag start vaak met 'hoe' of 'wat'

voorbeelden:

Wat is de gemiddelde lengte van jongens van 14 jaar?

Hoe lang duurt het voor een boon ontkiemt?

Hypothese-testend onderzoek

Begint met observatie (door beschrijvend onderzoek)

vaste volgorde bij het doen van het onderzoek:

• observatie levert een onderzoeksvraag 
• literatuur zoeken over eerder uitgevoerd onderzoek
• hypothese wordt opgesteld (stelling die de onderzoeksvraag beantwoordt)

Hypothese opstellen

Hypothese wordt opgesteld door een stelling die de onderzoeksvraag beantwoordt. (Als ...., dan....)

Niet verwarren met de verwachting van de proef!

Werkplan maken (materiaal en methode)

•  

-1- wat is de factor, wat ga je onderzoeken?

       2 groepen: 1 met factor, 1 zonder factor

-2- alle overige omstandigheden gelijk stellen

-3- wat ga je meten, hoe, hoelang en wanneer

-4- hoe worden de resultaten vastgesteld

Het experiment

• experiment volgens werkplan uitvoeren
• gegevens verzamelen zoals beschreven
• conclusie trekken:

Conclusie en discussie

• Conclusie: antwoord op de onderzoeksvraag. Benoem daarbij de resultaten die hiertoe geleid hebben. Geef aan of hypothese juist was of niet
• Discussie: vergelijk je resultaten met de literatuur (kan overeenkomen of verschillen). Gingen er delen van de proef niet goed? Beschrijf deze. Zijn de resultaten betrouwbaar? Zijn ze valide? Geef ideeën voor vervolgonderzoek.

Onderzoekskwaliteit

- de onderzoeksgroep groot genoeg zijn

Aan de data kun je zien of de gegevens betrouwbaar of valide zijn:

Betrouwbaar: de uitkomsten liggen dicht bij elkaar

Valide: regelmatige spreiding, overal zijn uitkomsten, niet maar een gedeelte van de grafiek

Huiswerk

Neem thema 1 van havo 4 door. Maak online alle test jezelf van dit hoofdstuk.

klassencode: 114638