Eindexamentraining Les 1 Staatsinrichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Eindexamentraining over Staatsinrichting

Wat is staatsinrichting?

• Staatsinrichting is de wijze waarop de staat, zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht. 

• Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan;
  
• Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt
  

1815 - 1830

België

Nederland en

Luxemburg

1830-1839: België wordt onafhankelijk

Oorzaken:

• Nederlands officiële taal

• Protestantse geloof is de staatsgodsdienst: België is katholiek

• Belangrijke banen vaak in handen van Nederlanders

• Nederland wordt voorgetrokken
  

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen

• Regeert, min of meer, als absolute vorst

• Moet niets weten van democratie

• Moeizame relatie met zijn vader

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Den Haag...
...koning Willem II wordt 'in één nacht' liberaal

Gevolgen (1)

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook: voor de daden van de koning)
  

Gevolgen (2)

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Nieuwe Grondwet

1848

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Politieke Stromingen in Nederland

1. Liberalisme
2. Socialisme
3. Confessionalisme

Liberalisme

Vrijheid

Overheid zorgt voor orde en veiligheid, maar verder niets

Johan Thorbecke

Socialisme

Gelijkheid

Geld en bezit eerlijker verdelen

Confessionalisme

Confessie = geloof

Bijbel is de basis voor de politiek

Protestanten en Katholieken

Liberalen aan de macht

Doordat er censuskiesrecht was bleven de liberalen aan de macht

Klassieke Grondrechten

Bedoeld om de burgers tegen de overheid te beschermen

Vrijheid van godsdienst

Vrijheid van meningsuiting

enz...

Liberalen

Vrijheid 

De overheid moet zich zo min mogelijk met de samenleving en de economie bemoeien

Johan Thorbecke

Eén van de grootste staatsmannen uit de Nederlandse geschiedenis

Maar! 

Hij vond dat alleen rijke en goed opgeleide mensen verstand konden hebben van politiek (Censuskiesrecht)

Koning Willem II

conservatief, tot die ene nacht in 1848

Koning Willem III

Koning Gorilla

wilde de grondwet weg! was het hier niet mee eens

Luxemburgse kwestie

Koning Willem III en zijn ministers willen Luxemburg verkopen...

Dat vertellen ze alleen niet aan het parlement

Waar gaat de strijd om?

Willem III wil niet accepteren dat het parlement de baas is

Maar uiteindelijk wint het parlement

Industriële Revolutie

Grote verandering door de komst van fabrieken en machines

Sociale kwestie

Het probleem van de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders

1. Wonen in kleine, vochtige huizen zonder toilet of stromend water

2. Zware, gevaarlijke en ongezonde werkomstandigheden

3. Lage lonen en daardoor ook kinderarbeid

Sociale wetten

Steeds meer wetten om de sociale kwestie op te lossen

1887 Caoutchouc-artikel

Het rekbare rubberen artikel

Er kwam stemrecht voor alle volwassen mannelijke inwoners die konden aantonen dat zij beschikten over "kenteekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand".

Feminisme

Vrouwen werden geweigerd om te gaan stemmen

Eerste feministische golf

streden voor gelijke rechten voor mannen en vrouwen en het vrouwenkiesrecht

Schoolstrijd

Twee soorten onderwijs

1. Openbaar --> betaald door de overheid

2. Bijzonder --> Protestants of katholiek, moesten de mensen zelf betalen

Verzuiling

De Nederlandse samenleving was verdeeld in vier groepen

Die vier groepen bleven alleen binnen hun eigen groep

Pacificatie van 1917

Betekent letterlijk 'vredestichting' 

Oplossing voor grote problemen die spelen in het land

Gevolgen pacificatie

• Schoolstrijd wordt opgelost
• Algemeen kiesrecht wordt ingevoerd
• Uiteindelijk ook vrouwenkiesrecht (1917 passief, 1919 actief)
• Districtenstelsel wordt vervangen door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging

'Sinterklaasfeest van 1917'

Aletta Jacobs

Zij krijgt hier 'niks', omdat vrouwen slechts passief en geen actief kiesrecht kregen.

Pieter Jelles Troelstra

Hij was blij, omdat er algemeen kiesrecht voor mannen kwam.

Abraham Kuyper

Hij was blij, omdat er ook geld kwam voor bijzonder onderwijs.

weg van een wet

1. Minister bedenkt

2. Tweede Kamer

3. Eerste Kamer

4. Koning ondertekent

5. Publicatie

Rechten en taken van het parlement

budget

interpellatie

enquête 

initiatief

amendement

De rechtsstaat

Burgers zijn beschermd tegen de overheid

Sociale grondrechten

De overheid moet zorgen voor de inwoners van het land

Recht op gezondheidszorg