H/V4: Kenmerkende aspecten HS3+4 (HS5+6)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 3 + 4 (5+6)

kenmerkende aspecten

18 Het begin van de Europese overzeese expansie

- renaissance

- veranderend mens- en wereldbeeld

- redenen ontdekkingsreizen:

1. handel en rijkdom

2. religie, eer, fortuin

3. wetenschap en nieuwsgierigheid

Noem een religieuze reden om op ontdekkingsreis te gaan.

19 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een wetenschappelijke belangstelling

- 1350- renaissance

- veranderend mensbeeld

    * individu centraal

    * kritiek op de kerk

    * leven op aarde belangrijker

- humanisme

   * snelle verspreiding door boekdrukkunst (1450)

Wat houdt het humanisme in?

- veranderend wereldbeeld
   * van heliocentrisch naar geocentrisch
   * zeeroutes
   * nieuwe kennis

- wetenschappelijk denken

   * klassieke oudheid

   * zelf onderzoek doen

Leg de begrippen heliocentrisch en geocentrisch uit.

20 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid

- 15e/16e eeuw: kunstenaars nieuwe stijl, realistischer, tonen menselijke gevoelens

   * bestuderen klassieke oudheid

    * homo universalis

digistudies.nl

21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

- renaissance: zuivere vorm geloof

- splitsing christelijke kerk:  reformatie

   * rooms-katholieke kerk

   * protestantse kerk

--> leidde tot godsdienstoorlogen (Duitse Rijk, Nederlanden)

1555: Vrede van Augsburg

Wat werd er in 1555 besloten met de Vrede van Augsburg?

personen

1. Desiderius Erasmus

   * humanist/theoloog

   * Lof der Zotheid

   * kritisch over de kerk

    - corruptie

    - afwijkingen pure geloof: bijbel lezen

    - kerk van binnenuit veranderen

2. Maarten Luther

- monnik/theoloog

- bijbel belangrijk: volkstaal

- misstanden kerk:

   * aflaathandel

   * rijkdom  kerk

   * geen celibatair leven

 - kerk hervormen

3.  Johannes Calvijn

- theoloog

- bijbel belangrijk

- vorst niets te zeggen over kerk. Scheiding tussen kerk en staat.

- volk macht: opstand als vorst niet regeert volgens Gods wil

- predestinatie

Noem een belangrijk verschil tussen Luther en Calvijn.

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

- 1515: Karel V koning van de Nederlanden

   * centralisatiepolitiek

   * godsdienstpolitiek

- 1555: Filips II koning van de Nederlanden

   * centralisatiepolitiek

   * landvoogdes: Maragaretha von Parma

 

digistudies.nl

- onvrede:

   * belastingen

   * privileges

   * verbod godsdienstvrijheid

- Willem van Oranje

   * leider adellijk verzet

   * godsdienstvrijheid

   * tolerantie

Wat was het standpunt van Willem van Oranje met betrekking tot godsdienstpolitiek?

- 1566: Smeekschrift
   * Margaretha stemt toe
   * hagenpreken
   * Beeldenstorm

   * komst hertog Van Alva

- 1576: Spaanse Furie

   * Spaanse soldaten gaan muiten

   * steden sluiten zich aan bij de opstandelingen

- 1581: Plakkaat van Verlatinghe

   * Filips II afgezet als landsheer

- 1585: Val van Antwerpen

- 1588:

   * Spanje oorlog met Engeland

   * Republiek

-1648: Vrede van Münster

24  De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse republiek.

1625-1675: wereldmacht

 - leidende en centrale positie

   * visserij

   * landbouw/veeteelt

   * textiel

   * scheepsbouw

- goedkoop en efficiënt gewerkt

- Gouden Eeuw

- redenen:

* natuurlijke ligging waterroutes

* handelscontacten VOC/WIC

* scheepsbouw

* vruchtbaar platteland-steden

* hoog opleidingsniveau

* zwakte Europese landen

* ontbreken feodale traditie

* moedernegotie

* 1585: Val van Antwerpen

* ontbreken vorst (absolutisme)

- Republiek:

* steden: vroedschap (regenten)

* gewesten: Gewestelijke Staten

   - Stadhouder: leger/vloot

* Republiek: Staten-Generaal

   - voorzitter: raadspensionaris

Wat is het verschil tussen de landsadvocaat en de stadhouder?

25 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

-1600-1700: zeereizen --> handelscontacten

                                               --> handelsroutes over zee

- begin wereldeconomie

1602: VOC: monopolie

* verdragen sluiten / *oorlog voeren

1621: WIC: staatsmonopolie

* kaapvaart/driehoekshandel

Geef een reden voor de sterke handelspositie van de VOC.

- kooplieden steeds rijker: winst terug in onderneming

- handelskapitalisme

   * doel: meer winst

- voldoende voedsel voor bevolking:

   * handelsgewassen

   * intensieve en gecommercialiseerde landbouw

- produceren voor de stedelijke markt