V4ges - p1 - les 7: Eerste Steden KA3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 1 - per.1 - 2023-2024

Les 7: KA3 Eerste Steden

Jagers en Verzamelaars

• jagen en verzamelen
• dierlijke grondstoffen
• leven in kleine groepen (30)
• nomaden
• weinig bezit
• natuurgodsdienst
• gelijkwaardige rolverdeling man-vrouw

Eerste Boeren

• verbouwen en veeteelt
• dierlijk + gemaakt
• grotere groepen (ca. 50)
• sedentair (vaste plek)
• meer bezit (potten)
• natuurgodsdienst
• meer verschillen tussen mensen

Wat vertelt ons dit overzicht?

Wat zijn dit?

Vruchtbare Halve Maan

Wat zijn dit?

Wat is dit?

Wat vertelt dit over  jagers en verzamelaars?

Wat vertelt dit over jagers en verzamelaars?

Wat gaan we doen?

1. Inleiding (al gedaan)
2. Hoofdvraag
3. Uitleg
4. Opdracht 1: ontstaan van steden
5. opdracht 2: gevolgen van de steden
6. opdracht 3: Stad?
7. Nabespreking
8. Afsluiting

Hoofdvraag

In hoeverre veranderde de samenleving door de komst van steden?

Uitleg

Vruchtbare Halve Maan

Jagers en Verzamelaars

• jagen en verzamelen
• dierlijke grondstoffen
• leven in kleine groepen (30)
• nomaden
• weinig bezit
• natuurgodsdienst
• gelijkwaardige rolverdeling man-vrouw

Eerste Boeren

• verbouwen en veeteelt
• dierlijk + gemaakt
• grotere groepen (ca. 50)
• sedentair (vaste plek)
• meer bezit (potten)
• natuurgodsdienst
• meer verschillen tussen mensen

Wat vertelt ons dit overzicht?

landbouwsamenleving

landbouw-stedelijke samenleving

instructies

• - Om de beurt mogen leerlingen 15 seconden naar het schema kijken.
  
• - Vervolgens gaan de leerlingen terug naar de groep en gaat een bijdrage leveren aan de kopie die de groep en gaat een bijdrage leveren aan de kopie die de groep moet maken.
  
• - Iedere leerling mag twee keer kijken.
  
• - Vervolgens mag de leerling die het beste geheugen heeft volgens de groep bij de andere groepjes spieken.
  

evaluatie

1. Waaraan kun je zien dat het hier om een stad uit de oudheid gaat?
2. Wat is het belangrijkste gebouw in de stad? Waarom denk je dat?
3. Waaraan kun je zien dat landbouw het belangrijkste middel van bestaan was?
4. Waaraan kun je zien dat er mogelijk ook handel werd gedreven?
5. Sommige mensen denken dat de stadsmuur niet was gebouwd ter bescherming van invallen, maar tegen het water? Welke aanwijzingen zie je daarvoor?
6. De rol van de vorst was in die tijd nog betrekkelijk klein. Welke aanwijzingen zie je hiervoor?

evaluatie

1. Waaraan kun je zien dat het hier om een stad uit de oudheid gaat?
2. Wat is het belangrijkste gebouw in de stad? Waarom denk je dat?
3. Waaraan kun je zien dat landbouw het belangrijkste middel van bestaan was?
4. Waaraan kun je zien dat er mogelijk ook handel werd gedreven?
5. Sommige mensen denken dat de stadsmuur niet was gebouwd ter bescherming van invallen, maar tegen het water? Welke aanwijzingen zie je daarvoor?
6. De rol van de vorst was in die tijd nog betrekkelijk klein. Welke aanwijzingen zie je hiervoor?

evaluatie

1. Waaraan kun je zien dat het hier om een stad uit de oudheid gaat?
2. Wat is het belangrijkste gebouw in de stad? Waarom denk je dat?
3. Waaraan kun je zien dat landbouw het belangrijkste middel van bestaan was?
4. Waaraan kun je zien dat er mogelijk ook handel werd gedreven?
5. Sommige mensen denken dat de stadsmuur niet was gebouwd ter bescherming van invallen, maar tegen het water? Welke aanwijzingen zie je daarvoor?
6. De rol van de vorst was in die tijd nog betrekkelijk klein. Welke aanwijzingen zie je hiervoor?

evaluatie

1. Waar kun je zien dat het hier om een stad uit de oudheid gaat?
2. Wat is het belangrijkste gebouw in de stad? Waarom denk je dat?
3. Waaraan kun je zien dat landbouw het belangrijkste middel van bestaan was?
4. Waaraan kun je zien dat er mogelijk ook handel werd gedreven?
5. Sommige mensen denken dat de stadsmuur niet was gebouwd ter bescherming van invallen, maar tegen het water? Welke aanwijzingen zie je daarvoor?
6. De rol van de vorst was in die tijd nog betrekkelijk klein. Welke aanwijzingen zie je hiervoor?

evaluatie

1. Waar kun je zien dat het hier om een stad uit de oudheid gaat?
2. Wat is het belangrijkste gebouw in de stad? Waarom denk je dat?
3. Waaraan kun je zien dat landbouw het belangrijkste middel van bestaan was?
4. Waaraan kun je zien dat er mogelijk ook handel werd gedreven?
5. Sommige mensen denken dat de stadsmuur niet was gebouwd ter bescherming van invallen, maar tegen het water? Welke aanwijzingen zie je daarvoor?
6. De rol van de vorst was in die tijd nog betrekkelijk klein. Welke aanwijzingen zie je hiervoor?

evaluatie

1. Waar kun je zien dat het hier om een stad uit de oudheid gaat?
2. Wat is het belangrijkste gebouw in de stad? Waarom denk je dat?
3. Waaraan kun je zien dat landbouw het belangrijkste middel van bestaan was?
4. Waaraan kun je zien dat er mogelijk ook handel werd gedreven?
5. Sommige mensen denken dat de stadsmuur niet was gebouwd ter bescherming van invallen, maar tegen het water? Welke aanwijzingen zie je daarvoor?
6. De rol van de vorst was in die tijd nog betrekkelijk klein. Welke aanwijzingen zie je hiervoor?

Jagers en Verzamelaars

• jagen en verzamelen
• dierlijke grondstoffen
• leven in kleine groepen (30)
• nomaden
• weinig bezit
• natuurgodsdienst
• gelijkwaardige rolverdeling man-vrouw

Eerste Boeren

• verbouwen en veeteelt
• dierlijk + gemaakt
• grotere groepen (ca. 50)
• sedentair (vaste plek)
• meer bezit (potten)
• natuurgodsdienst
• meer verschillen tussen mensen

• Net als de eerste landbouw ontstonden ook de eerste steden in de vruchtbare halve maan. 
• Logisch want steden kwamen voort uit dorpen. Het was de evolutie, zeg maar.... 

Opdracht 1

• Maar hoe ontstonden die steden?
• Per groepje  krijgen jullie fases in het ontstaan van de eerste steden . Wie heeft als eerste de juiste chronologische volgorde
• Hoe ontstonden de eerste steden?

Vruchtbare Halve Maan

Opdracht 2

Het ontstaan van steden had ook veel gevolgen voor de manier waarop mensen samenleefden. 

Maar wat waren de belangrijkste?

Je krijgt een aantal gevolgen van de opkomst van steden. welk gevolg herken je in de afbeelding? Noteer dit. Wie ze het eerst weet..... 

1

2

3

4

5

7

8

6

1

2

4

7

8

6

5

3

1

2

3

4

7

8

6

5

Nabespreken

Antwoord: 1. Hiërarchie, 2. Oorlog, 3. ontstaan schrift, 4. meer wetten en regels, 5. koningen, 6. meer cultuuruitingen,  7. meer beroepen (specialisatie), 8 handel

Maar wat zijn nu de 4 grootste gevolgen?

Wat was het belangrijkste gevolg van de opkomst van steden?

hierarchie

oorlog

schrift

meer wetten en regels

koningen

meer cultuuruitingen

meer handel

beroepen

Samengevat....

Door de komst van de eerste steden ...

• Gaan mensen specialiseren en ontstaan er nieuwe beroepen
  
• Komt er meer hiërarchie (koning, edelen, etc.)
  
• Veranderd de cultuur
  
• Ontstaat er schrift (om de boekhouding te doen)

vragen ka 1 en ka 2

1.8

je maakt een werkstuk over de levenswijze van de eerste boeren. Je vindt  bron 1.2. 

Je concludeert dat je deze bron niet kunt

gebruiken. Geef daarvoor een argument.

1.8

je maakt een werkstuk over de levenswijze van de eerste boeren. Je vindt  bron 1.2. 

Je concludeert dat je deze bron niet kunt

gebruiken. Geef daarvoor een argument.

Het zijn werktuigen die vooral gebruikt worden door jagers-verzamelaars voor de jacht (dolk, speer) of voor het bewerken van huiden (schraper, priem).

1.9

Leg uit waarom je toch niet volledig kunt uitsluiten dat deze gereedschappen (uit bron 1.2) door boeren zijn gemaakt.

1.9

Leg uit waarom je toch niet volledig kunt uitsluiten dat deze gereedschappen (uit bron 1.2) door boeren zijn gemaakt.

Deze voorwerpen werden niet exclusief door jagers-verzamelaars gebruikt, maar zouden ook door de eerste boeren nog kunnen worden gebruikt. Zeker een voorwerp als een bijl of een dissel komt prima van pas in een boerensamenleving.

tegel 

2425 LANDBOUWSAMENLEVING tegels Potten

aan het werk

leren ka 1 t/m 3

maken

- ka 2: 2.6 / 2.7 en 2.8

- ka 3: 3.1 t/m 3.7

2.6

Bron 2.1 

Leg uit op basis van twee verschillende

argumenten waarom je de conclusie kunt trekken dat dit graf is gemaakt door boeren.

2.6

Bron 2.1 

Leg uit op basis van twee verschillende

argumenten waarom je de conclusie kunt trekken dat dit graf is gemaakt door boeren.

In dit graf bevinden zich voorwerpen die typisch zijn voor een landbouwsamenleving: een aardewerken pot (jagers-verzamelaars hadden geen potten, want die waren veel te zwaar om mee te nemen) en sierraden van metaal. Metaal is typisch een uitvinding van een landbouwsamenleving, omdat er voor de bewerking ervan veel tijd nodig is en het op één plaats moet gebeuren.

Hoofdvraag

In hoeverre veranderde de samenleving door de komst van steden?

aan het werk!

leren ka 1 t/m 3

maken: 3.6, 3.8, 3.9

3.6

3.8

3.9