T2 BS2 deel 2: De werking van het oog

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Het oog

Leerdoelen

1. Je kunt de pupilreflex beschrijven
2. Je kunt de bouw en werking van het netvlies toelichten
3. Je kunt uitleggen hoe 2 ogen er samen voor zorgen dat we diepte kunnen zien (stereoscopie)

Leerdoel 1

Je kunt de pupilreflex beschrijven

Studeertijd

• Lezen blz. 93  

van licht naar donker

Van een lichte een donkere ruimte inlopen..

In het donker op je smartphone kijken en daarna de donkere kamer in...

tijdelijke blindheid!

1. kegeltjes werken niet in het donker

2. staafjes zijn nog overprikkeld door licht, en de beschermde pigmentlaag moet nog wegzakken 

Wat is de functie van de pupilreflex?

1. De hoeveelheid lichtregelen die op het netvlies valt.
2. Ervoor zorgen dat er steeds een scherp beeld op het netvlies staat.

Iemand zit in een kamer die bijna niet verlicht is. Welke zintuigcellen werken er onder deze omstandigheden?

1. de kegeltjes
2. de staafjes
3. zowel de kegeltjes als de staafjes

Welke spieren trekken samen bij het kleiner maken van de pupil?

1. Kringspieren
2. Straalsgewijs lopende spieren

Waar begint de reflexboog van de pupilreflex?

1. In de iris.
2. In het netvlies.

Leerdoel 2

Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven

Studeertijd

• Lezen blz. 94 - 96

Benoem de verschillende onderdelen van het netvlies.

uitloper zenuwcel

staafje

kegeltje

zenuwcel

blinde vlek

oogzenuw

gele vlek

Staafjes

Kegeltjes

waarnemen van kleuren

waarnemen licht-donker

vooral in gele vlek

vooral aan randen netvlies

lage drempelwaarde

hoge drempelwaarde

geschikt voor scherp zien

niet zo geschikt voor scherp zien

Welke van de 2 lichtreceptoren zullen niet goed werken bij kleurenblinde mensen?

1. Staafjes
2. Kegeltjes

In het netvlies van het menselijk oog bevinden zich kegeltjes en staafjes. Elk kegeltje is apart verbonden met één gevoelszenuwcel, terwijl meerdere staafjes samen met één gevoelszenuwcel verbonden zijn. Over de gevolgen van dit verschil in schakeling worden de volgende beweringen gedaan.
1. Door dit verschil in schakeling is de scherpte van het beeld dat met de staafjes wordt waargenomen groter dan de scherpte van het beeld dat met de kegeltjes wordt waargenomen.
2. Door dit verschil in schakeling kan met de kegeltjes kleur worden waargenomen en met de staafjes niet. Welke van deze beweringen is of welke zijn juist?

1. 1 is juist
2. 2 is juist
3. 1 en 2 zijn juist
4. 1 en 2 zijn beiden onjuist

Leerdoel 3

Je kunt uitleggen hoe 2 ogen er samen voor zorgen dat we diepte kunnen zien (stereoscopie)

Studeertijd

Lezen blz. 97

Stereoscopie

• De impulsen worden via je oogzenuw naar het gezichtscentrum in de hersenen geleidt. 
• De oogzenuwen van beide ogen kruisen elkaar midden in de hersenen. Dit noemen we het optisch chiasma. 
• De informatie van het rechterdeel van je gezichtsveld komt op de linkerdelen van de netvliezen van beide ogen en gaat naar je linkergezichtscentrum
• De informatie van het linkerdeel van je gezichtsveld komt op de rechterdelen van de netvliezen van beide ogen en gaat naar je rechtergezichtscentrum
• Omdat je 2 ogen hebt krijgen je hersenen 2 verschillende beelden binnen
• Het verschil tussen de beelden gebruiken je hersenen om diepte te zien
• Je hebt dus 2 ogen nodig om goed diepte te kunnen inschatten

Kan een paard diepte zien? Leg uit je antwoord uit (2p).

aandoeningen

Staar (Cataract)

Het troebel worden van de ooglens.

Ouderdom (2/3 van 85+)

Lens vervangen.

oefenopgaven

Iemand wordt 's morgens vroeg wakker in zijn donkere slaapkamer. Hij doet het licht aan, terwijl hij nog slaperig voor zich uit staart. Over de veranderingen in de pupillen van zijn ogen in deze situatie worden vier beweringen gedaan.
1. De kringspieren in de irissen van zijn ogen trekken samen.
2. De kringspieren in de straalvormige lichamen van zijn ogen ontspannen.
3. De straalsgewijs verlopende spieren in de irissen van zijn ogen trekken samen.
4. De straalsgewijs verlopende spieren in de straalvormige lichamen van zijn ogen trekken samen.
Welke bewering is juist?

1. bewering 1
2. bewering 2
3. bewering 3
4. bewering 4

Tijdens een dropping word je op een zeer donkere avond in een geblindeerde bus vervoerd naar een plek buiten de stad. In een poging de richting te bepalen waarin je zult gaan lopen om uiteindelijk weer terug te komen bij het vertrekpunt, tuur je de omgeving af op zoek naar een lichtpuntje. Op een gegeven ogenblik zie je een zeer zwak lichtpunt. Bij je poging dit lichtpunt te fixeren, verdwijnt het steeds. Wanneer je in een richting kijkt iets terzijde van het lichtpunt, zie je het wél. Leg uit waardoor het lichtpunt verdwijnt wanneer je het probeert te fixeren en waardoor je het lichtpunt wel ziet wanneer je ernaast kijkt.

Als binnenshuis een foto gemaakt wordt met gebruik van een flitser, hebben de mensen op de afdruk vaak rode ogen. Het rood van de ogen op de foto is het gevolg van de terugkaatsing van het flitslicht tegen de binnenkant van de oogbollen. Zie afbeelding.

Door welk van de aangegeven delen wordt de rode kleur van het weerkaatste licht veroorzaakt?

1. door de bloedvaten tegen het netvlies
2. door de iris
3. door de pigmentlaag
4. door het hoornvlies

Sommige fototoestellen geven vlak voor het maken van de opname een extra flits. Daarna wordt nogmaals geflitst en gelijktijdig de foto gemaakt.

Leg uit waardoor er dan minder kans is dat de ogen op de foto er rood uitzien. (2p)

De ziekte van Alzheimer is een vorm van ouderdomsdementie. Amerikaanse onderzoekers hebben onlangs een test beschreven waarmee de ziekte van Alzheimer kan worden vastgesteld. Ze druppelen tropicamide in een oog van de te onderzoeken persoon. Bij Alzheimerpatiënten leidt dit tot een aanzienlijk grotere verwijding van de pupil dan bij andere mensen. Tropicamide wordt gewoonlijk toegepast door oogartsen die via de pupil het netvlies willen bekijken.

De wijdte van de pupil wordt geregeld via de pupilreflex.
Waardoor wordt de pupil verwijd?

1. door het samentrekken van de kringspier in de iris
2. door het samentrekken van de kringspier in het straalvormig lichaam
3. door het samentrekken van de straalsgewijs verlopende spier in de iris

Welke prikkel leidt onder normale omstandigheden tot het verwijden van de pupil?

1. een onscherp beeld in de iris
2. een onscherp beeld op het netvlies
3. te weinig licht op de iris
4. te weinig licht op het netvlies