Beeldspraak en stijlfiguren - hoofdstuk 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Les 2

Beeldspraak & Stijlfiguren

Na het bekijken van deze les:

• kun je een personificatie herkennen en benoemen.
• kun je een  pleonasme herkennen en benoemen.
• kun je een tautologie herkennen en benoemen.
• kun je een contaminatie herkennen en benoemen

Maak in je schrift aantekeningen bij 

de beeldspraak en de stijlfiguren.

Personificatie - aantekening

Wanneer je aan een levenloos object menselijke eigenschappen toekent, heb je te maken met een personificatie. 

Het papier is geduldig

De toekomst lacht ons toe

De economie zucht en steunt

Personificatie - voorbeeld

In het woord personificatie, zit het woord PERSOON. 

Je geeft dus aan iets levenloos PERSOONLIJKE eigenschappen.

De boot lag te rusten in de haven

Op het dunne ijs loerde de dood.

Kijk uit wat je zegt, de muren luisteren mee. 

Tautologie - aantekening

Als je een begrip herhaalt door het gebruik van synoniemen dan is er sprake van een tautologie. 

Bij een tautologie wordt gebruik gemaakt van dezelfde woordsoort.

Hij is ook eeuwig en altijd te laat.

We zijn blij en verheugd dat u hier bent. 

De appels zijn vandaag gratis en voor niets.

Tautologie - voorbeeld

Zie je twee keer hetzelfde staan, maar dan in andere woorden? Is de zin hierdoor NIET juist? 

Dan heb je te maken met een tautologie.

Check altijd of het gaat om dezelfde woordsoort 

Bijv. zelfstandig naamwoord, werkwoord, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, voegwoord

Dat heb ik exact precies gezegd.

Vermoedelijk moet je misschien naar de huisarts.

Voordat u zich aanmeldt, moet u eerst uw identiteitskaart laten zien.

Pleonasme - aantekening

Bij een pleonasme wordt een - onlosmakelijk verbonden - eigenschap van een woord extra genoemd door een ander woord. 

Het rode bloed spoot uit de wond.                        Eigenschap van bloed = rood

De witte sneeuw lag op de daken.                         Eigenschap van sneeuw = wit

De natte regen spetterde op de straat.               Eigenschap van regen = nat

De houten boomstam lag in het bos.                   Eigenschap van een boomstam = hout

Pleonasme - voorbeeld

Waarom noem je die eigenschap nog een keer? Dat weet ik toch al!

Contaminatie - aantekening

Bij een contaminatie worden twee woorden met elkaar verhaspeld. De woorden hebben vaak dezelfde soort betekenis. Ze worden samengevoegd tot een verkeerd woord of een verkeerde uitdrukking.

Je moet dat even optypen.                                 opschrijven / typen

Hij is bij mij aan het afspieken.                          afkijken / spieken

Dat jasje kost erg duur.                                          kost veel / is duur

                    

Contaminatie - voorbeeld

Ezelsbruggetje: Het woord COMBINATIE lijkt wel een beetje op CONTAMINATIE.

Het vermengen, blenden, van twee woorden of woordgroepen.

Gevolg: een stijlfout -> contaminatie

 

Ik ga dat even nachecken.                                                          nakijken / checken

We zullen jouw wond goede moeten ontreinigen.         ontsmetten / reinigen

Volgens mijn mening is dat fout.                                            naar mijn mening / volgens mij

                    

Bij een pleonasme wordt een onlosmakelijk verbonden kenmerk van een woord nogmaals herhaald. Dat is onnodig, omdat je dat kenmerk al weet. Je kunt een pleonasme verbeteren door het kenmerk weg te laten.

Voorbeeld: Het natte water in het zwembad was koud.

Nat = een eigenschap van water

Die eigenschap hoef je niet te noemen om het te benadrukken. Het woordje 'natte' is overbodig. Als je het weglaat is de zin prima.

Bij een contaminatie maak je een combinatie van twee woorden of woordgroepen. Je mixt ze eigenlijk een beetje. 

Deze smoothie is niet juist, want je moet de woorden of woordgroepen in hun eigen samenstelling gebruiken. 

Voorbeeld: Er wordt een gerucht rondverspreid.

Dit is een woord uit de mixer; een contaminatie - een combinatie van twee woorden - Het doet de ronde, het wordt verspreid

Bij een tautologie zeg je twee keer hetzelfde.

Je gebruikt hierbij ook twee keer dezelfde woordsoort. 

Als je de tautologie wilt verbeteren, laat je één van de twee synoniemen weg. Dan is de zin juist.

Voorbeeld: Ik ben dat gezeur en gezanik van jou zat.

Gezeur = gezanik -> dus tautologie.

Je kunt één van beide woorden weglaten.

Bij een personificatie krijgen niet levende zaken - levenloze objecten - een menselijke eigenschap.

Voorbeeld: De zon streelde onze wangen.

Een zon is levenloos - de zon kan niet strelen.

Strelen is een menselijke eigenschap.

De menselijke eigenschap 'strelen' is aan de zon - een levenloos object - gegeven. 

Hier is sprake van een personificatie. 

Weet je het niet meer?

Klik het vraagteken aan, daar wordt het begrip - met voorbeelden - uitgelegd.

Kijk nog eens naar de filmpjes in de vorige slides.

Op de volgende 

slides ga je 

Het avondlicht danst op de golven.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

Je denkt misschien dat ik vanavond langskom, maar dat is echter niet waar.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

De uiterste limiet is 80 kilometer per uur.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

De tijd heelt alle wonden.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

We wisten reeds al weken dat er een toetsweek zou komen.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

Terwijl het avond wordt, lacht de zon naar de maan.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

In de binnenstad van Amsterdam is afgelopen maandag een dood lijk gevonden.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

Bij deze oefening moet je ook tevens de juiste stijlfiguur noteren.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

Je kleren zijn enorm vuil en smerig geworden tijdens het werken in de tuin.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

Bij de aankoop van een nieuwe jas kreeg je een gratis cadeau.

1. Contaminatie
2. Pleonasme
3. Tautologie
4. Personificatie

Welke begrippen heb je in deze les geleerd?

Welke van de geleerde begrippen vind je nog lastig?