BS3: Gedrag beschrijven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Goedemorgen!

This is the place to   Bio

blz. 99

Leerdoelen

1. Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
2. Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt.
3. Je kunt omschrijven hoe je gedrag kunt bestuderen.
4. Je kunt de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij toelichten.

Basisstof 3: 

Gedrag beschrijven

Leerdoelen

1. Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
2. Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt.
3. Je kunt omschrijven hoe je gedrag kunt bestuderen.
4. Je kunt de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij toelichten.

 Ethologie

Ethologie = studie van het gedrag van dieren

Alles objectief bekijken = alleen waarneembare feiten beschrijven

Geen menselijke eigenschappen toekennen (antropomorfismen)

We proberen gedrag te:

Kwalificeren: Wat? (ethogram)

Kwantificeren: Hoe vaak? (protocol)

Protocol

Adequaat gedrag

Gedrag = alle waarneembare handelingen/ gedragselementen van een dier of mens

Gedrag is gericht op het handhaven of verbeteren van de fysiologische toestand of omgevingssituatie

Adequaat gedrag = gedrag dat de fitness van een dier vergroot

Handeling/gedragselement:

Waarneembare handeling bij dieren en dus ook mensen.

Gedragsketen:

Opeenvolgende handelingen in een "vaste" volgorde

Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel

Subsysteem:

samenhangende groepen van handelingen binnen 

een gedragssysteem

Handeling = Gedragselement

Respons: een reactie op een prikkel.

Black box: processen die zich afspelen in een organisme. De prikkel (input) en respons (output) kunnen worden geobserveerd. Het proces kan hieruit worden afgeleid i.c.m. kennis over het zintuigstelsel, zenuwstelsel en hormoonstelsel van het organisme

Aan het werk

opdr. 33 t/m 41

Hersenactiviteit

Hersenactiviteit kan zichtbaar worden gemaakt m.b.v. MRI (= Magnetic Resonance Imaging).

Maken van verbanden tussen hersenactiviteit en gedrag

Uitvoeren van een handeling i.c.m. het meten van de hersenactiviteit.

Goedemorgen!

This is the place to   Bio

Basisstof 4: 

Vorming van gedrag

blz. 106

Leerdoelen

1. Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk bepaald.
2. Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving

Erfelijke eigenschappen 

(aangeboren)

Aangeleerde eigenschappen

(ervaring)

Handelingen zijn afhankelijk van de interactie met de omgeving

Ontstaan gedag

Interne prikkels

(bijv. lege maag)

Externe prikkels

(bijv. zien lekker eten)

Motivatie

(bijv. honger)

Handelingen

(bijv. kauwen)

Gedrag

(Voedings-

gedrag)

Andere factoren met invloed op het gedrag

• Fysiologie
• Anatomie (bouw)
• Ontwikkelingsfase
• Gezondheid
• Leerprocessen

Vorming van gedrag

Gedrag bestaat uit

• Erfelijk gedrag(aangeboren)
• Aangeleerd gedrag
• Nieuw gedrag 

Gedrag = mix van aangeboren, 

aangeleerd en eventueel

 nieuw gedrag

Motivatie: 

de bereidheid om een bepaald gedragssysteem uit te voeren.

De interne prikkel is hier laag (geen hongergevoel), maar de externe prikkel is hoog (erg lekker eten). Dit levert samen voldoende motivatie op om het ijsje te eten

Hier zou je onvoldoende motivatie hebben. Zowel de interne- als externe prikkel zijn laag

Als de interne prikkel hoog genoeg is dan is er maar een lage externe prikkel nodig om voldoende motivatie te hebben om te eten

Periodieke invloeden

Regelmatige schommelingen in prikkelsterkte 

• Voortplantingsprikkel
• Biologische klok
• Daglengte
• Temperatuur

Oorzaken: verandering in hormoonspiegel, neurotransmitters

Patrick van Asselt, 2018

Niko Tinbergen

(1907 - 1988)

Protocollen

handelingen, aantal en tijd

Analyse

frequentie, gedragsketens

Nobelprijs 1973

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op  een sleutelprikkel is aangeboren

Supranormale prikkels

Supranormale prikkels: versterkte sleutelprikkel 

Leidt tot een sterkere respons

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

Aan de slag

Maken

Basisstof 3 & 4 - Opdrachten 33, 35, 36, 37, 40,  43, 45, 46, 48, 49, 52

Lezen

Basisstof 5 en 6

Aan de slag

Maken

Opdrachten 33 t/m 40