thema 1 cellen en organen

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

B2: Organen, cellen en weefsels

Th1: Organen en Cellen

6 levensverschijnselen

• Een Organisme is een levend wezen. Alle levende wezens vertonen de volgende levensverschijnselen:
• ademhalen
• voeden
• uitscheiden
• groeien
• ontwikkelen
• voortplanten

Levenskenmerken

Biologie is de wetenschap van het leven. In de biologie bestuderen we levende wezens (organismen). Organismen vertonen levenskenmerken. Alle organismen moeten bijvoorbeeld ademhalen. Als een organisme geen levenskenmerken meer vertoont is het dood. Veel voorwerpen in de natuur vertonen nooit levenskenmerken en hebben dat ook nooit gedaan. Een steen bijvoorbeeld is daarom levenloos.

De levenskenmerken zijn:

• bewegen
• voeden (eten en drinken)
• voortplanten
• groeien en ontwikkelen
• waarnemen en reageren
• ademhalen
• uitscheiden

(Levensverschijnselen)

Bewegen

Voeden

Waarnemen en reageren

Voortplanten

(de jongen zullen groeien

en zich ontwikkelen)

Soms is het wat moeilijk te zien

- ademhalen

- uitscheiden

De bruinvis is dood.

Hij heeft ooit geleefd maar vertoont nu geen levenskenmerken meer

2

Het water is levenloos.

Het leeft niet en heeft nooit geleefd.

3

Net als bijna alle dieren op deze plaat zijn de helmgrasplanten levend.

Ze vertonen alle levenskenmerken.

1

Levenskenmerken

• Biologie is de wetenschap van het leven.

1. Levend
2. Dood
3. Levenloos

• bewegen
• voeden (eten en drinken)
• voortplanten
• groeien en ontwikkelen
• waarnemen en reageren
• ademhalen
• uitscheiden

(Levensverschijnselen)

Bewegen

Voeden

Waarnemen en reageren

Voortplanten

(de jongen zullen groeien

en zich ontwikkelen)

Soms is het wat moeilijk te zien

- ademhalen

- uitscheiden

De bruinvis is dood.

Hij heeft ooit geleefd maar vertoont nu geen levenskenmerken meer

2

Het water is levenloos.

Het leeft niet en heeft nooit geleefd.

3

Net als bijna alle dieren op deze plaat zijn de helmgrasplanten levend.

Ze vertonen alle levenskenmerken.

1

Groei: Het groter en zwaarder worden van een organisme

Ontwikkeling: verandering in de bouw van een organisme

Levenscyclus

Levenscyclus

Levenscyclus

• geboren worden
  
• groeien
• ontwikkelen
• voortplanten
• sterven

geboren worden

groeien

ontwikkelen

voortplanten

sterven

Cellen

Een orgaan bestaat uit cellen.

Dat zijn de kleinste bouwsteentjes van een organisme

Deze zijn zo klein dat je ze niet ziet 

Onder de microscoop lijken ze plat, 
maar ze hebben diepte. 

Geen celkern

Geen celwand

Bladgroenkorrels

Wel celwand en celkern, geen bladgroenkorrels

Eerst in 4 grote groepen ordenen

Grote en kleine bouwstenen

1. Cel
   kleinste (zelfstandig) levende eenheid
   
   
2. Weefsel
   groep cellen met dezelfde bouw en functie
   
   
3. Orgaan
   deel van een organisme met één (of meer) speciale functie(s)
   
   
4. Organenstelsel
   groep samenwerkende organen met een speciale taak
   
   
5. Organisme

beencel 

(botcel, dus niet cel uit het been)

1

beenweefsel (botweefsel)

2

dijbeen (dijbot)

3

beenderstelsel

(bottenstelsel, skelet)

4

Van cel tot organisme

klik hier

Daarnaast bestaat het lichaam ook uit veel verschillende organen.

• Organen zijn delen van een organisme met een of meer functies. 
• Als meerdere organen samenwerken voor een bepaalde functie spreken we van een organenstelsel
  

Organismen herkennen we aan de levensverschijnselen

1. waar
2. niet waar

Een organisme vertoont altijd alle levensverschijnselen

1. waar
2. niet waar

Het dierlijk lichaam is opgebouwd uit cellen. Groepjes cellen met dezelfde vorm en functie noemen we Weefsels. 

Hierboven zie je 4 verschillende soorten weefsels maar er zijn er nog veel meer.

Torso

Veel organen liggen in de torso van een mens. Het middenrif scheidt hierbij de romp in de borst- en buikholte.

De bronchiën horen bij het

1. Bloedvatenstelsel
2. Spierstelsel
3. Ademhalingstelsel
4. Voortplantingstelsel man

De aorta hoort bij het

1. Ademhalingsstelsel
2. Spierstelsel
3. Zenuwstelsel
4. Bloedvatenstelsel

De pancreas hoort bij het

1. Bloedvatenstelsel
2. Voortplantingstelsel vrouw
3. Zenuwstelsel
4. Verteringstelsel

De biceps hoort bij het

1. Spierstelsel
2. Hormoonstelsel
3. Zenuwstelsel
4. Skelet

Het ruggemerg hoort bij

1. Spierstelsel
2. Zenuwstelsel

De nieren horen bij het

1. Verteringstelsel
2. Uitscheidingstelsel

zet de onderdelen van groot naar klein

1 is het groots en 4 is het kleins

1

2

3

4

weefsels

organen

orgaanstelsels

cellen

Middenrif

Buikholte

Borstholte

Van klein naar groot

1. cel-weefsel-orgaan-organisme
2. cel-orgaan-orgaanstelsel-organisme
3. cel-orgaan-weefsel-organisme
4. cel-weefsel-orgaan-organenstelsel-organisme

Een weefsel is ...

1. .. een groep cellen met een bepaalde bouw en functie
2. .. een groep cellen met een bepaalde functie
3. .. een groep cellen met een bepaalde bouw
4. .. een groep cellen

Een orgaan is een deel van het lichaam..

1. .. opgebouwd uit dezelfde cellen
2. .. met een speciale functie
3. .. met één of meer speciale functies
4. .. opgebouwd uit één speciaal weefsel

Wat is een goed voorbeeld van een organenstelsel

1. hersenstelsel
2. regelstelsel
3. zenuwstelsel

Het grootste orgaan van de mens is ..

1. de lever
2. de longen
3. de romp
4. de huid

Plantaardige cellen

1. celwand
2. celmembraan
3. cytoplasma
4. bladgroenkorrels
5. celkern
6. vacuole
7. intercellulaire ruimte

celwand

1

cytoplasma met bladgroenkorrels

4

celkern

5

cytoplasma

3

celmembraan

2

vacuole

6

intercellulaire ruimte

7

In de afbeelding hieronder zie je plantaardige cellen

1. ja dat weet ik zeker
2. dat kan, maar het kunnen ook schimmelcellen zijn
3. dat weet ik niet zeker want ik zie geen celkernen
4. zeker niet, want er is geen vacuole te zien

Enkele beweringen:
1. De vacuole is gevuld met voornamelijk lucht
2. Intercellulaire ruimten bevatten meestal water
3. het cytoplasma bestaat uit water met daarin eiwitten en opgeloste zouten

1. 1, 2 en 3 zijn waar
2. 1 is waar 2 en 3 niet
3. 1 en 2 zijn niet waar, 3 wel
4. 1, 2,en 3 zijn niet waar

In plantaardige cellen zitten allerlei korrels, goede voorbeelden hiervan zijn ..

1. bladgroenkorrels en voedingskorrels
2. voedingskorrels en kleurstofkorrels
3. kleurstofkorrels en zetmeelkorrels
4. voedingskorrels en bladgroenkorrels

Een tomaat die rijp wordt verandert van kleur,
eerst is de tomaat groen en dan wordt hij rood.
Wat gebeurt er tijdens het rijpen?

1. Boskabouters spelen een spelletje
2. Er worden rode kleurstofkorrels gemaakt
3. bladgroenkorrels worden afgebroken
4. bladgroenkorrels veranderen in rode kleurstofkorrels

Chromosomen

• In bijna elke cel ligt een celkern
• in elke celkern
• chromosomen
• in paren
• bevatten alle informatie voor wat
  in de cel geregeld moet worden
• bv. hoe een speekselkliercel amylase moet maken
• of en wanneer een zintuigcel een
  elektrisch signaaltje moet genereren
• Normaal zie je geen chromosomen in de cel
• Maar wel als deze zich aan het delen is
• kijk maar naar de volgende slide

Gewone celdeling of mitose

Cel in rust, de chromosomen 

zijn niet zichtbaar. 

Vlak voor een deling wordt 

van ieder chromosoom een 

exacte kopie gemaakt.

1

De chromosomen zijn 

korter en dikker geworden, 

het kernmembraan verdwijnt.

2

De chromosomen gaan 

met het kopie in het 

midden van de cel liggen

3

De twee draden van

elk chromosoom worden 

uit elkaar getrokken

4

De twee draden van

elk chromosoom komen

apart te liggen

5

Er ontstaan twee

groepjes chromosomen 

in de cel

6

Er ontstaan twee

celkernen met nieuwe 

kernmembranen eromheen.

Er ontstaat een celmembraan

dat de oude cel in tweeën deelt

7

De chromosomen worden

weer onzichtbaar.

Er zijn twee dochtercellen

gevormd.

8