herhaling 3.1 t/m 3.3

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

herhaling H3 deel 1

Inhoud:
3.1 Organismen in hun omgeving
3.2 Planten
3.3 Energierijke stoffen

3.1 Organismen in hun omgeving

Je kunt beschrijven welke biotische en abiotische factoren invloed op organismen hebben.

Je kunt beschrijven wat een ecosysteem is.

Je kunt met voorbeelden uitleggen hoe planten zijn aangepast aan hun ecosysteem.

Je kunt met voorbeelden uitleggen hoe dieren zijn aangepast aan een koude of hete omgeving.

Je kunt uitleggen hoe het gebit van dieren is aangepast aan hun voedsel.

Je kunt uitleggen hoe de snavels van vogels zijn aangepast aan hun voedsel en hoe de poten van vogels zijn aangepast aan hun leefwijze.

Is het een biotische of abiotische factor? Sleep naar de juiste plek:

Biotisch

Abiotisch

4/13

Temperatuur

Voedselaanbod

Soortgenoten

Licht

Zuurgraad bodem 

Concurrentie

Biotisch en Abiotisch

Natuur bestaat uit biotisch + abiotisch

• Biotisch = levend of heeft ooit geleefd
• abiotisch= levenloos

Leefomgeving wordt bepaald door omgevingsfactoren.

Omgevingsfactoren kunnen biotisch of abiotisch zijn.

Het totaal van biotische en abiotische factoren noem je een ecosysteem

Aanpassingen

- Aanpassing = veranderingen aan de bouw van een organisme, die een voordeel geeft.

- Wat voor aanpassing heeft deze zeehond?

Aanpassingen

Hoe zijn planten aangepast aan hun ecosysteem?

Voorjaarsbloeiers

Leven in bossen

Bloeien in het voorjaar als bomen nog geen bladeren hebben

Zo vangen ze al het zonlicht op voor fotosynthese

Klimplanten

Klimplanten groeien snel.

Hoe hoger ze komen, hoe meer licht ze kunnen opvangen.

Er zijn ook klimplanten die geen hechtwortels hebben, maar zich vasthouden met ranken. Die ranken groeien om een stok of een tak van een andere plant.

Wortelrozet

Brede bladeren bij de grond

Neemt veel ruimte -> krijgt hierdoor veel zon

1. voorjaarsbloeier
2. klimplant
3. wortelrozet
4. woestijnplant

Woestijnplanten

Voorkomen waterverlies

Kleinere bladeren

Waslaag

Haren op bladeren

dikke bladeren

aanpassingen dieren

Aanpassingen bij dieren

Dieren zijn vaak erg goed aangepast aan hun milieu.

Denk aan aanpassingen tegen de kou of juist tegen de warmte.

En nu?

Op het papier wat je zo krijgt staan vragen. Beantwoord deze vragen voor jezelf en beantwoord ze eerlijk.

Hoe zijn dieren aangepast aan kou of hitte?

Zoogdieren en vogels zijn warmbloedig (lichaamstemperatuur constant)

rond de 37° C

Overleven in een koude omgeving

Dieren in koud water - dikke vetlaag (werkt isolerend tegen de kou)
Dieren in een koude omgeving - dikke vacht, kleine oren en poten

Zoogdieren krijgen een wintervacht

Vogels zeggen hun veren op (daartussen zit dan een laag stilstaande lucht)

Warme omgeving

Grote kale oren om warmte kwijt te raken
Lange poten
Dunne vacht

Hoe zijn dieren aangepast aan hun voedsel?

Dieren hebben verschillende soorten gebitten

Snavels van vogels

Snavels van vogels zijn aangepast aan het voedsel dat ze eten.

1. zaden/nootjes
2. insecten
3. vlees
4. bodemdieren
5. waterbeestjes

Extra oefening

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Snavels/snavelsenvoedsel.htm 

Aanpassingen van vogels: poten

Er zijn verschillende manieren waarop dieren warmte kwijt raken.

Welke aanpassing heeft de olifant om af te koelen?

1. Grote oren
2. Zomervacht
3. Luchtstroom
4. Dikke vetlaag

Hoe heet deze snavel en wat eet deze vogel?

1. pincetsnavel, vogel eet bodemdiertjes
2. pincetsnavel, vogel eet insecten
3. kegelsnavel, vogel eet zaden

3.2 planten

Je kunt de organen van planten benoemen en hun functie beschrijven.

Je kunt de weefsels in een blad benoemen en hun bouw en werking beschrijven.

Je kunt beschrijven hoe een plant stoffen opneemt.

Je kunt beschrijven hoe planten stoffen vervoeren.

Organen plant

Van onder naar boven

• Wortels
• Blad
• Stengel
• Bloemen

Weefsel plant

bescherming

opname/afgifte/verdamping

Hoe neemt een plant stoffen op?

Hoe neemt een plant stoffen op?

Hoe vervoert een plant stoffen?

Vaten: buisjes waardoor opgelost stoffen stromen

Ze liggen in vaatbundels bij elkaar

Hoe vervoert een plant stoffen?

Houtvaten: 

- stroomt omhoog met water en mineralen vanuit de wortels

- wijd

- aan de binnenkant van de vaatbundel

Bastvaten:

- stroomt met glucose en ander voedingsstoffen vanuit

de bladeren naar andere delen

- smal
- aan de buitenkant van de vaatbundel

Hoe vervoert een plant stoffen?

Welke 4 belangrijke weefsels zitten er in het blad van een plant?

Leg het verschil uit tussen houtvaten en bastvaten.

3.3 Energierijke stoffen

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt beschrijven hoe een plant de energierijke stof glucose maakt door fotosynthese
• Je kunt beschrijven hoe een plant energie vrijmaakt uit glucose door verbranding
• Je kunt uitleggen welke gassen overdag en 's nachts een blad in en uitgaan

3.3 Energierijke stoffen

Hoe maakt een plant glucose?

Fotosynthese!!!

• Koolstofdioxide via huidmondjes in
• Water via wortels in
• Energie is nodig in vorm van zonlicht!
• Glucose gebruikt door plant > energierijke stof
• Zuurstof via huidmondjes uit

Verbranding in organismen(ook planten)

3.3 Energierijke stoffen

Welke gassen gaan het blad in en uit?

• Planten gebruiken koolstofdioxide en maken zuurstof
  - deze gassen gaan in en uit het blad via huidmondjes
  - dit noem je gaswisseling
• Gaswisseling bij planten hangt af van hoeveelheid licht
• Als het licht is > fotosynthese en verbranding
  - fotosynthese gaat sneller dan verbranding
  - meer zuurstofproductie dan plant verbruikt, rest naar de lucht
• Als het donker is > geen fotosynthese, wel verbranding
  - plant neemt zuurstof op, koolstofdioxide ontstaat en gaat naar de lucht

Verbranding

- Glucose kan gebruikt worden voor verbranding

- Dit gebeurt in planten maar ook in ons lichaam

Welke gassen gaan het blad in en uit?

Gaswisseling in het licht:

Welke gassen gaan het blad in en uit?

Gaswisseling in het donker:

Afspraken

Waarvoor gebruiken planten glucose?

Een deel van de glucose gebruiken de planten voor verbranding.
Uit de glucose die overblijft, maken planten andere stoffen:

Reservevoedsel
- bovengrondse stengels en bladeren sterven af

   in de winter. In het voorjaar gebruikt de plant

   reservevoedsel uit de wortels om nieuwe 

   stengels en bladeren te vormen

Bouwstoffen

- om nieuwe cellen te maken

Beschermende stoffen
- zorgen dat allerlei processen goed verlopen

Reserve-voedsel 

Maar planten slaan ook reserve voedsel in hun wortels op. 

Veel van de suikers die zij maken door fotosynthese slaan ze in de wortels op. Daarom zijn suikerbieten zo zoet! 

Als een plant dan een slecht moment heeft, kan hij zijn reservevoedsel gebruiken om te overleven. 

Knollen en bollen

Knollen: verdikte wortels/stengels

Bollen: verdikte bladeren

Wat eet je van een plant?

Nodig voor fotosynthese

Ontstaat bij fotosynthese

Reactie van fotosynthese

Zuurstof

Koolstofdioxide

Water

Licht

Glucose

hoe kunnen gassen in en uit een blad komen

1. door gaten in het blad
2. door huidmondjes
3. door wortelen
4. door de vruchten

verbranding

verbranding

verbranding

fotosynthese

Producenten

Reducenten

Consumenten

Lucht

Wat zijn knollen?

1. Ondergronds groeiende stengels
2. Verdikte bladeren met veel reservestoffen
3. Verdikte stengels waaruit een nieuwe plant ontstaat
4. Een afgesneden deel van een plant dat uitgroeit tot een nieuwe plant

Nodig voor verbranding

Over na verbranding

Zuurstof

Koolstofdioxide

Water

(Energie)

Glucose

Wat is GEEN functie
van wortels

1. Reserve voedsel opslaan
2. Water en voedingsstoffen opnemen
3. Plant vast zetten in de bodem
4. Glucose maken. (Fotosynthese)

Zelfstandig werken

- samenvatting maken 3.1 t/m 3.3
- Oefentoetsen/test jezelf
- biologiepagina