Thema 5 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3,4

Thema  5 Gedrag

5.1 Prikkels en signalen

5.2 Sociaal gedrag

5.3 Gedrag onderzoeken

5.4 Gedrag leren

5.5 Omgaan met dieren

Leerdoelen

• Je kan omschrijven wat gedrag is en hoe gedrag wordt bestudeerd.
• Je kan omschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en welke verschillende prikkels er zijn. 

Wat is gedrag?

Studie van gedrag = ethologie

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

We proberen gedrag te:

• Kwalificeren: Wat?
  
• Kwantificeren: Hoe vaak?
  

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Prikkels

Sleutelprikkel: Een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt.

(Dreiggedrag , spergedrag, verzorggedrag etc.)

Supranormaleprikkel: Een overdreven sleutelprikkel,  is effectiever in het veroorzaken van het gedrag dan een sleutelprikkel. 

Sleutelprikkel

Een sleutelprikkel is een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij gedrag.

Sleutelprikkel

Een sleutelprikkel:

1. Leidt altijd naar hetzelfde gedrag.
2. Leidt naar meerdere mogelijkheden qua gedrag.
3. Leidt naar aangeleerd gedrag.
4. Leidt naar aangeboren gedrag.

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel

Leerdoelen 

• Je kunt sociaal gedrag beschrijven en hier voorbeelden van geven. 
• Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald en je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

Sociaal Gedrag 

• Territoriumgedrag
• Voortplantingsgedrag 
• Groepsgedrag  

Territoriumgedrag

• Aanvalsgedrag
• Vluchtgedrag
• Dreiggedrag 

Voortplantingsgedrag

• Baltsgedrag
• Broedzorg  

Groepsgedrag 

• Taakverdeling
• Rangorde 

Signalen

Kleuren, geuren, geluiden, houdingen of gebaren zijn voorbeelden van signalen.

Door deze signalen is communicatie mogelijk.

Wat is een voorbeeld van sociaal gedrag?

1. een leeuw die een gnoe opeet
2. een kat die sist naar een hond
3. een leeuw die vecht met een andere leeuw
4. een man die zijn hond leert pootjes geven

Wat is geen voorbeeld van sociaal gedrag?

1. vlooien bij apen
2. mens laat hond uit
3. katten vechten met elkaar
4. twee eenden baltsen

Vorming van gedrag

Gedrag bestaat uit

• Erfelijk gedrag(aangeboren)
• Aangeleerd gedrag
• Nieuw gedrag 

Gedrag = mix van aangeboren, 

aangeleerd en eventueel

 nieuw gedrag

Aangeboren/aangeleerd

• Aangeboren eigenschappen (nature) : eigenschappen die erfelijk zijn
• Aangeleerde eigenschappen (nurture): normen, waarden en gewoonten die je overneemt van je ouders, vrienden je omgeving

Aangeboren/aangeleerd

• Aangeboren eigenschappen (nature) : eigenschappen die erfelijk zijn
  
• Aangeleerde eigenschappen (nurture): normen, waarden en gewoonten die je overneemt van je ouders, vrienden je omgeving

Aangeboren

Aangeleerd

Manieren

Zwemmen

Lachen

Huilen

Liegen

Lezen

Duimzuigen

Aangeboren

Aangeleerd

Manieren

Zwemmen

Lachen

Huilen

Liegen

Lezen

Duimzuigen

Aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

Hieronder staan voorbeelden van gedrag. 

Is er sprake van aangeboren  of  aangeleerd gedrag? 

aangeboren gedrag

 aangeleerd gedrag

Een baby zuigt melk bij de moeder.

Een hond zwemt.

Een kat gebruikt een kattenluikje om naar binnen en naar buiten te gaan.

Een kat rent achter een muis aan.

Een meisje speelt gitaar.

Een papegaai zegt "hallo".

Manieren van leren

• Trial and error

Leren door toevallige ontdekkingen

proefondervindelijk leren.

Werkt iets niet, dan probeer je weer wat anders.

-bijv. vogel eet geen rode rupsen meer want die zijn vies

Inprenting

Belangrijk leren wat tijdens de eerste paar weken plaatsvindt om de ouders te herkennen. 

Imiteren 

Leren door nadoen

Gewenning

Leren waar je wel en niet op moet reageren

Inzichtelijk leren 

Leren door nadenken

Op basis van eerdere ervaringen in een nieuwe situatie handelen 

Conditionering

• Operante conditionering --> dresseren: leren door straffen en belonen
• Klassieke conditionering --> geconditioneerde reflex 
  
            

                                         Pavlov