Tijdvak 5 - Les I - Renaissance en ontdekkingsreizen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Havo 5 Geschiedenis

Tijdvak 5 - Les I

Hoe gaan we de komende tijd te werk?

Tekst bij het KA

5a het begin van de Europese overzeese expansie

In de 15e eeuw maakten de Turks-Osmaanse veroveringen een einde aan de Europese handel in het oostelijk Middellandse Zeegebied. Op zoek naar goud en om specerijen uit Oost-Azië te halen verkenden Portugezen en Spanjaarden als eersten de kusten van Afrika, Azië en Amerika. Spanjaarden en Portugezen veroverden grote delen van Amerika waar ze kolonies stichtten. De indiaanse bevolking kwam grotendeels om. Aan het einde van de 16e eeuw reisden ook

Nederlanders, Engelsen en Fransen naar Oost-Azië. Langs de Afrikaanse en Aziatische kusten stichtten Europeanen versterkte handelsposten. Tussen de vier werelddelen kwam een uitwisseling van personen, goederen en culturen op gang.

Wat is er niet duidelijk aan de tekst?

Wat is, afgezien van de bestemming, het verschil tussen de expansie van de Spanjaarden, Portugezen versus die van de Nederlanders, Engelsen, Fransen?

Noem drie keer een los argument (in één woord) waarom Europeanen de overzeese expansie beginnen

Gevolgen ontdekkingsreizen

• Het christendom verspreidde zich razendsnel, waardoor het nu een grote wereldreligie is.
  
• Er ontstond door handel een wereldeconomie en daardoor werden vele Europeanen rijk, hoewel de armere mensen nog armer werden door import van goud en zilver.
  
• De indianen stierven door het vele geweld en door Europese ziektes. Ook waren zij niet sterk genoeg om op de plantages te werken, waardoor er slaven uit Afrika geïmporteerd werden.
  
• Europa gaat heel anders kijken naar de wereld door alle ontdekkingen van andere gebieden én de herontdekking van (allerlei teksten uit) de Oudheid
  

Tekst bij het KA

5b het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Door de welvaart veranderde het mens- en wereldbeeld van burgers in Italië vanaf omstreeks 1350. Geïnspireerd door de oudheid ontstond een nieuw levensgevoel met meer oog voor de plezierige kanten van het leven, meer belangstelling voor de wereld en een kritische instelling in het natuurwetenschappelijk denken. Vanaf omstreeks 1500 werden de ideeën van de renaissance over Europa verspreid.

5c de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid

De herboren interesse voor de Grieks-Romeinse cultuur uitte zich in een meer wereldlijke en realistische schilder- en beeldhouwkunst, de toepassing van de klassieke vormentaal in de bouwkunst en de bestudering van klassieke teksten dor humanisten.

Wat is er niet duidelijk aan de tekst?

Leg in één zin uit waarom de Renaissance belangrijk was voor Europa.

Op welke manier past het humanisme ook bij onze tijd?

Gebruik bron 1.

De Portugese koning João III besluit in de zestiende eeuw Brazilië te koloniseren.

 

2p 2 Leg uit welke rechtvaardiging João III met dit verslag van Vespucci kan geven voor de kolonisatie van Brazilië, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron. 

bron 1

In 1503 publiceert de ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci een verslag van zijn eerste reis naar Brazilië. Hij schrijft hierin over de oorspronkelijke bevolking:

Iedereen loopt compleet naakt rond, ze bedekken geen enkel deel van hun lichaam en ze lopen tot hun dood net zo bloot rond als ze zijn geboren. Ze hebben grote stevige lichamen, goed gevormd en in proportie en hebben een kleur die een beetje lijkt op rood. (…) Ze zijn mooi om te zien maar ze vernielen zelf hun uiterlijk want ze boren gaten in hun wangen, lippen, neuzen en oren. En denk maar niet dat die gaten klein zijn of dat ze er maar eentje hebben. Sommigen hebben alleen al in hun gezicht zeven gaten, sommige zo groot als een pruim. Ze stoppen hier blauwe steentjes, stukjes marmer, fraaie  albasten kristallen, witte botten en andere versieringen in (…). Ze trouwen met zoveel vrouwen als ze maar willen, een zoon woont samen met zijn moeder, een broer met zijn zuster, neven met nichten (…). En

krijgsgevangenen worden niet gedood, niet om hun leven te sparen maar om

ze later te slachten om op te eten. Ze eten elkaar, de overwinnaars eten de

verliezers en net als ander vlees is mensenvlees onderdeel van het dagelijkse

voedsel. (…) Ik was zeventwintig dagen in een stad waar ik gezouten

mensenvlees zag dat hing aan balken tussen de huizen.

2 maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De koning kan de kolonisatie rechtvaardigen door te beweren dat het daardoor mogelijk wordt de Braziliaanse bevolking Europese beschaving bij te brengen / te laten bekeren tot het christendom 1

 • wat nodig is, omdat uit de beschrijving blijkt dat de Brazilianen: 1

 naakt rondlopen.

 met meerdere vrouwen trouwen.

 relaties met familieleden hebben.

 kannibalen zijn.

Opmerking

Alleen als in het antwoord een juist voorbeeld van rechtvaardiging wordt genoemd, wordt 1 scorepunt toegekend aan een passende verwijzing naar

 

de bron.