M3. 3.4 Kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Thema 3 Erfelijkheid

Basisstof 4 Kruisingen

Sleep de goede uitleg naar het bijbehorende begrip.

Dominante eigenschap

Recessieve eigenschap

Een gen dat altijd tot uiting komt in het fenotype.

Een gen dat alleen tot uiting komt in het fenotype als er géén dominant gen aanwezig is. 

Sleep de goede uitleg naar het bijbehorende begrip.

Heterozygoot

Homozygoot

Dat de twee genen voor een bepaalde erfelijke eigenschap ongelijk zijn. 

Dat de twee genen voor een bepaalde erfelijke eigenschap gelijk zijn. 

Dominante genen schrijven we op met een ...

1. Hoofdletter (B)
2. Kleine letter (b)

Recessieve genen schrijven we op met een ...

1. Hoofdletter (R)
2. Kleine letter (r)

Leerdoelen

• Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief fenotype betekenen.
  
• Je kunt een kruisingsschema opstellen.
  
• Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van de ouders en/of nakomelingen afleiden.
  

Kruisingen

• Fokkers en plantenkwekers houden zich bezig met het kruisen van dieren en planten.
• Bij kruisen planten twee organismen die in één of meerdere gewenste eigenschappen verschillen zich geslachtelijk voort.

Kruisingen

Bij kruisingen geven we de ouders aan met de letter P.

• De P staat hier voor parentes, het Latijnse woord voor ‘ouders’.
  

De nakomelingen geven we aan met F₁ / F₂ / F₃ etc..

• De F staat hier voor filii, het Latijnse woord voor ‘kinderen’.
  
• F₁ zijn de kinderen van de ouders (P);
  
• F₂ zijn de kinderen van de F₁;
  
• F₃ zijn de kinderen van de F₂;
• Etc.

Kruisingen

Bij een kruising gaan we altijd uit van een aantal stappen.

• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?
• Stap 2 (geslachtscellen): Welke genen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?
• Stap 3 (F₁): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen?
• Stap 4 (F₂): Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

Kruisingen: Stap 1 (P)

• Bij erwten is het gen voor gele erwten (A) dominant over het gen voor groene erwten (a). 
• Een kweker gaat twee homozygote planten kruisen, de mannelijke plant heeft als fenotype gele erwten, de vrouwelijke plant heeft groene erwten. 
• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?

Kruisingen: Stap 1 (P)

• Bij erwten is het gen voor gele erwten (A) dominant over het gen voor groene erwten (a). 
• Een kweker gaat twee homozygote planten kruisen, de mannelijke plant heeft als fenotype gele erwten, de vrouwelijke plant heeft groene erwten. 
• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?

	Fenotype	Genotype
Mannelijke plant	Homozygoot geel	AA
Vrouwelijke plant	Homozygoot groen	aa

Kruisingen: Stap 2 (geslachtscellen)

• Welke genen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?
• Genotype mannelijke plant = AA -------> Zaadcel heeft dus A
• Genotype vrouwelijke plant = aa -------> Eicel heeft dus a

	Fenotype	Genotype
Mannelijke plant	Homozygoot geel	AA
Vrouwelijke plant	Homozygoot groen	aa

Kruisingen: Stap 3 (F₁)

Welke genen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?

Genotype mannelijke plant = AA -------> Zaadcel heeft dus A

Genotype vrouwelijke plant = aa -------> Eicel heeft dus a

Stap 3: Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen? 

• F₁ is zaadcel x eicel
• We maken een kruisingsschema. 

Wat is het genotype van de F1 als de zaadcel (A) x eicel (a)?

Kruisingen: Stap 3 (F₁)

Welke genen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?

Genotype mannelijke plant = AA -------> Zaadcel heeft dus A

Genotype vrouwelijke plant = aa -------> Eicel heeft dus a

Stap 3: Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen? 

• F₁ is zaadcel x eicel
• We maken een kruisingsschema. 

	Gen in eicel ( a )
Gen in zaadcel ( A )	A a

Kruisingen: Stap 4 (F₂)

Stap 4: Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

	Gen in eicel ( a )
Gen in zaadcel ( A )	A a

Kruisingen: Stap 4 (F₂)

Stap 4: Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

	Gen in eicel ( a )
Gen in zaadcel ( A )	A a

	Eicel ( A )	Eicel ( a )
Zaadcel ( A )	A A	A a
Zaadcel ( a )	a A ( A a )	a a

Kruisingen: Stap 4 (F₂)

Stap 4: Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

Genotype is: 25% AA                  50% Aa                       25% aa

	Eicel ( A )	Eicel ( a )
Zaadcel ( A )	A A	A a
Zaadcel ( a )	a A ( A a )	a a

Genotype is: 25% AA | 50% Aa | 25% aa
Geel = A Groen = a
Wat is het fenotype van de F2?

1. 75% Geel 25% Groen
2. 25% Geel 75% Groen
3. 50% Geel 50% Groen
4. 100% Geel 0% Groen

Afkorten van Kruisingsschema

Huiswerk

Lees 3.4 Kruisingen goed door!

Maak van 3.4 Kruisingen opdrachten 31 t/m 36.

Nabespreken

• Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief fenotype betekenen.
  
• Je kunt een kruisingsschema opstellen.
  
• Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van de ouders en/of nakomelingen afleiden.
  

Snap je het genoeg om het huiswerk te maken?