3.33 De zorgvrager met misselijkheid en braken

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

3.33 De zorgvrager met misselijkheid en braken

Lesdoelen

Je kunt aangeven:

1. waar braken het vaakst het gevolg van is

2. wat andere oorzaken zijn van braken (verdeel onder gastro-intestinaal, neurologisch, medicatie, psychische en overige oorzaken)

3. van de specifieke oorzaken: gastro-enteritis, ileus en hartinfarct, de volgende vragen beantwoorden:

- hoe ontstaat de ziekte (pathogenese)

- preventie van

- andere opvallende symptomen

- behandelingsmogelijkheden

- aparte complicaties die dreigen

- andere opvallende dingen

4. wat er in het lichaam gebeurd bij het braken

5. welke andere klachten bij het braken de urgentie van handelen doen toenemen (beargumenteer)

Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van braken en hoe kunnen ze worden onderscheiden van elkaar?

Meest voorkomende oorzaken van braken

De meest voorkomende oorzaken van braken zijn gastro-intestinale aandoeningen zoals gastro-enteritis, obstructie van de darmen, en maagzweren, maar ook neurologische oorzaken zoals migraine, medicatie bijwerkingen, en psychologische factoren zoals angst of stress. Ze kunnen worden onderscheiden op basis van de bijbehorende symptomen, duur van het braken, medische voorgeschiedenis van de patiënt en fysiek onderzoek.

Gastro-enteritis is een infectie van de darmen. Meestal gaat het om de dunne darm. Vaak zit de infectie ook in de maag en dikke darm. De infectie wordt veroorzaakt door virussen of bacteriën en ontstaat ineens.

specifieke oorzaken: Gastro-enteritis

- Pathogenese: Virale of bacteriële infectie van de darm.

- Preventie: Handen wassen, hygiënische maatregelen.

- Symptomen: Diarree, buikpijn, koorts.

- Behandeling: Vochttoediening, - symptomatische behandeling.

- Complicaties: Dehydratie, elektrolytstoornissen.

- Opvallend: Kan zich snel verspreiden in gemeenschappen.

Specifieke oorzaken: Ileus

- Pathogenese: Mechanische of functionele obstructie van de darm.

- Preventie: Behandeling van onderliggende aandoeningen, vezelrijke voeding.

- Symptomen: Ernstige buikpijn, braken, obstipatie.

- Behandeling: Chirurgisch indien nodig.

- Complicaties: Necrose van de darmwand, peritonitis.

- Opvallend: Kan levensbedreigend zijn zonder snelle interventie.

Specifieke oorzaken: Hartinfarct

- Pathogenese: Verminderde bloedtoevoer naar het hart.

- Preventie: Controle van risicofactoren zoals hypertensie en cholesterol.

- Symptomen: Pijn op de borst, kortademigheid, misselijkheid.

- Behandeling: Reperfusiebehandeling, medicatie.

- Complicaties: Hartritmestoornissen, hartfalen.

- Opvallend: Kan atypische symptomen veroorzaken, zoals alleen braken.

Wat gebeurd er in het lichaam bij braken?

Wat gebeurd er in het lichaam bij braken?

- Misselijkheid ontstaat doordat een plekje in de hersenen – het braakcentrum – wordt geprikkeld en de maag het signaal krijgt om zich te legen. Via zien, ruiken en proeven kan misselijkheid worden opgewekt. Het braakcentrum ontvangt namelijk informatie uit verschillende delen van de hersenen, het evenwichtsorgaan en het maag-darmkanaal.

- Via misselijkheid en braken probeert je lichaam de inname en opname van schadelijke stoffen tegen te gaan. Als je misselijk bent, neemt de functie van de maag af en wordt er minder maagzuur gevormd. Ook neemt de speekselproductie toe en wordt voedsel vanuit de twaalfvingerige darm omhoog geduwd. Bij braken treedt vervolgens tegelijkertijd een hevige samentrekking van de buikspieren en een ontspanning van de slokdarm op. Braken kan gepaard gaan met hevig transpireren en een vertraagde hartslag.

Wat kun je zelf doen tegen misselijkheid?

Zelf doen

In de meeste gevallen is misselijkheid niet ernstig en zelf goed te bestrijden. 

Het moment van de misselijkheid en eventueel overgeven zegt veel over de mogelijke oorzaak. Klachten vóór het ontbijt kunnen bijvoorbeeld duiden op een zwangerschap of alcoholgebruik. Heb je direct na de maaltijd last, dan is de kans groot dat er sprake is van een stoornis in het maag-darmstelsel. Hoe langer het duurt voordat je klachten ervaart na het eten, des te lager zit het probleem in je lichaam. 

Let vooral op je eten wanneer je misselijk bent: eet niet overmatig en niet te vet. Je kunt beter regelmatig kleine beetjes eten en drinken. Vooral dat laatste is belangrijk om uitdroging te voorkomen. Probeer niet te roken en geen alcohol of koude dranken te drinken. Zorg ook voor voldoende frisse lucht en rust.

Anti-emetica

Ondansetron (Zofran):

Selectieve serotonine 5-HT3-receptorantagonist; voorgeschreven om misselijkheid en braken te behandelen, bij patiënten die chemotherapie ondergaan of na een operatie. Het werkt door de werking van serotonine te blokkeren, dit is een neurotransmitter die betrokken is bij het braken. Ondansetron kan oraal worden ingenomen, als injectie of als smelttablet.

Metoclopramide (Reglan):

Dopamine-receptorantagonist, behandeling van misselijkheid en braken, vooral bij gastro-intestinale stoornissen zoals maagledigingsstoornissen, brandend maagzuur, en gastroparese. Het versnelt de maaglediging en vermindert de terugvloeiing van maagzuur. Metoclopramide kan oraal worden ingenomen, als injectie of via intraveneuze toediening.

Anti-emetica

- Droperidol; butyrofenonen, wordt gebruikt als een anti-emetisch middel.

Het exacte werkingsmechanisme van droperidol is niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld te werken door het blokkeren van de dopaminereceptoren in de hersenen. Dopamine is een neurotransmitter die betrokken is bij het reguleren van braakreflexen, dus door de dopaminereceptoren te blokkeren, kan droperidol de signalen verminderen die misselijkheid en braken veroorzaken.

 via injectie, voor de behandeling van misselijkheid en braken.

Anti-emetica

-Dexamethason; corticosteroïde medicijn, ontstekingsremmende en immunosuppressieve eigenschappen. Ook gebruikt als een anti-emetisch middel, vooral in combinatie met andere anti-emetica zoals Ondansetron, Metoclopramide, of Droperidol.

De precieze manier waarop Dexamethason werkt bij de behandeling van misselijkheid / braken is niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld te werken door het verminderen van ontstekingsreacties in de hersenen en het remmen van de afgifte van bepaalde chemische stoffen die betrokken zijn bij het braken, zoals prostaglandinen. Oraal  of via injectie. Het wordt vaak gebruikt als onderdeel van een behandeling voor misselijkheid en braken, vooral bij patiënten die chemotherapie ondergaan of na chirurgische ingrepen.

Welke diagnostische onderzoeken kun je doen om de oorzaak van aanhoudend braken bij een patiënt te achterhalen?

Welke diagnostische tests kun je doen om de oorzaak van aanhoudend braken bij een patiënt te achterhalen en welke informatie kunnen ze opleveren voor de behandeling?

- Diagnostische tests zoals bloedonderzoek, beeldvorming van de buik (zoals een CT-scan of echografie), endoscopie, en maagledigingstesten kunnen worden uitgevoerd om de oorzaak van aanhoudend braken te achterhalen. 

- Deze tests kunnen informatie opleveren over mogelijke infecties, obstructies, anatomische afwijkingen, en functiestoornissen van het maag-darmkanaal, wat kan helpen bij het plannen van de juiste behandeling.

Aan de slag met klinisch redeneren casuistiek!