Thema 4 Evolutie B1 Ontwikkeling van het leven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 Evolutie

Oriëntatie

+

B1

Ontwikkeling van het leven

Maak de Oriëntatie 

Leerdoelen B1

4.1.1 Je kunt benoemen uit welke periode de eerste levende organismen op aarde stammen.

4.1.2 Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven.

4.1.3 Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Geschiedenis 

van het leven

Geologische tijdschaal

Binas 94A

Benamingen stoffen

• Organische stoffen (zoals C6H12O6):                                                    

- bevatten altijd minimaal de volgende drie atomen: C, H en O

- zijn meestal grote, ingewikkelde moleculen                                     

- komen meestal van organismen af

• Anorganische stoffen:                                                                                    

- zijn meestal klein en eenvoudig (H2O, CO, CO2, NaCl, O2)        

- komen zowel voor in levenloze natuur als in organismen 

Levenswijze

• autotrofe organismen kunnen uit anorganische stoffen organische stoffen maken
• heterotrofe organismen kunnen dat niet, moeten organische stoffen opnemen

Voorbeelden autotrofe organismen: planten en bepaalde soorten bacteriën (cyanobacteriën)

Maak opdracht 1 t/m 3

Ontstaan van levende cellen en eukaryoten

Endosymbiosetheorie

Ordening

• Taxonomie = wetenschappelijke discipline die zich bezighoudt met het benoemen en classificeren van de diverse levensvormen
  
• Classificatie = het indelen van organismen op grond van overeenkomsten of verwantschap in eigenschappen of kenmerken. 
• Carolus Linnaeus (1701-1778) -> deelde organismen in op morfologie = uiterlijke kenmerken
• Vanaf eind vorige eeuw classificatie op DNA

De domeinen op basis van de bouw van ribosomen

Prokaryoot

• Zijn relatief eenvoudig gebouwde organismen
• Archaea of bacterie
  
• Geen celkern
  
• Altijd eencellig
  

Archaea

• Leven vaak onder extreme omstandigheden (extremofielen)

• Verschil met bacteriën is dat de celwand en het celmembraan is opgebouwd uit andere materialen/ type vetten

Eukaryoten

• eencellig of meercellig
• complexer gebouwd
  
• celkern
  
• organellen 
• dubbele membranen

Eukaryoot vs. prokaryoot

Verdere indeling

• De drie domeinen (prokaryoten, archaea en eukaryoten) worden onderverdeeld in rijken 

• Binnen de eukaryoten heb je de volgende 3 rijken: planten,   dieren, schimmels (en eigenlijk nog een vierde groep de eencellige eukaryoten)

• Na de rijken de volgende ezelsbrug: SK OF GS

     s(tammen) k(lassen) o(rden) f(amilies) g(eslachten) s(oorten)

Indelingscriteria

Er zijn 3 criteria die 4 typen cellen uit elkaar kan houden: 

• aanwezigheid celwand: niet bij dierlijke cel, overige wel
• aanwezigheid bladgroenkorrels: alleen bij plantencel (en cyanobacteriën), rest niet
  
• aanwezigheid celkern: niet bij prokaryoot, rest wel

De levenswijze (autotroof of heterotroof) en uit hoeveel cellen het organisme bestaat zijn ook indelingscriteria

Classificatieniveaus

Hiërarchische reeks om soorten een plaats te geven

Stam

Geslacht

Verdere indeling dierenrijk:

SK OF GS

- S(tam)

- K(lasse)

- O(rde)

- F(amilie)

- G(eslacht)

- S(oort)

Binaire naamgeving

Geslachtsnaam + soortsaanduiding 

(+ naamgever)

Voorbeeld Madeliefje:

Bellis perennis L.

Carolus Linnaeus

Maak opdracht 4 t/m 12

• Klaar? Neem dan de Samenhang 'Ruimtesteen als oorsprong van leven?' door en maak opdracht 13

• Rond de basisstof af met de Flitskaarten en Test Jezelf

Lesafsluiter

Niet verplicht!

Organisch of anorganisch

https:

Hoeveel procent was je score?

Match-oefeningen

- cellen van de domeinen / rijken

 - indeling organismen (2 oefeningen)

- indeling Tijger

https:

Hoeveel procent was je score?

https:

Hoeveel procent was je score?

https:

Hoeveel procent was je score?

https:

Hoeveel procent was je score?

Extra videomateriaal