SCC_L11 en 12: grondwoord, samenstelling en afleiding, tussenletters

• Nederlands
• Secundair onderwijs

DEEL 2 Les 11 en 12 

grondwoord, samenstelling en afleiding

tussenletters in samenstellingen

grondwoord

= kortste vorm van een woord

--> kan op zichzelf bestaan en niet verder opgesplitst worden in betekenisvolle elementen

bv. boek, winkel, reclame, privacy, wet, campagne...

samenstelling

                            = Je plakt twee of meer grondwoorden aan elkaar

                                               bv. reclamecampagne

                                                      privacywet

                                                      goudenmedaillewinnaar

                                                    

                                             GRONDWOORD + GRONDWOORD = SAMENSTELLING

Noteer een samenstelling van 2 grondwoorden.

afleiding

= je voegt een voorvoegsel en/of achtervoegsel toe aan een woord

-->  De voor- of achtervoegsels zijn geen zelfstandige naamwoorden. Ze krijgen pas betekenis in het nieuwe woord.

                     bv. gezond                                         ongezond

afleiding

= VOORVOEGSEL + GRONDWOORD

            vb. ongeluk

= GRONDWOORD + ACHTERVOEGSEL

           vb. handig

= VOORVOEGSEL + GRONDWOORD + ACHTERVOEGSEL

           vb. onhoorbaar

                                                  

voorbeelden voor- en achtervoegsels

• voorvoegsels: des- / on- / in- / ver- ...

• achtervoegsels: -loos/ -baar / -ig / -heid / -ing/ -achtig ...

afleiding en grondvorm:

Als je de voor- of achtervoegsels van de afleiding afhaalt, houd je de grondvorm over.

herexamen       (her)examen               grondwoord: examen

roodachtig        rood(achtig)               grondwoord: rood

oneerlijk             (on)eerlijk                    grondwoord: eerlijk

eerlijk                   eer(lijk)                         grondwoord: eer

Welk van de 4 woorden is een samenstelling?

1. Ongelukkig
2. Waterleiding
3. Horloge
4. Aangenaam

Welk van de 4 woorden is een
afleiding?

1. kachel
2. vriendendienst
3. gamer
4. ijzererts

oefening afleiding

In de volgende oefening merk je dat de voorvoegsel (en ook achtervoegsels) door ze te gebruiken in combinatie met een grondwoord toch een betekenis krijgen. 

Wat is de betekenis van het voorvoegsel anti-?

1. zonder
2. opnieuw
3. tegen
4. verkeerd

Wat is de betekenis van het voorvoegsel mis-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. verkeerd

Wat is de betekenis van het voorvoegsel ex-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. slecht

Wat is de betekenis van het voorvoegsel wan-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. slecht

Verbind de grondwoorden met het passende voor- of achtervoegsel

a

her

vol

on

aller

liefde

kennen

beste

eerlijk

sociaal

even terug naar de samenstelling...

Soms gebruiken we een tussenletter om de grondwoorden aan elkaar te plakken.

vb peer + sap = perensap

      een + persoon + bed = eenpersoonsbed

muis + val = ?

spin + web?

spinnen + wiel?

bekijk de kennisclip L12

Je vindt de video 'kennisclip' op Scoodle bij Deel 2 Les 12

(kijk rechts bij video's) 

oefeningen

1. Maak op Scoodle online eerst de oefeningen 'Onbekend'
2. Maak opdracht 2 p.87
3. Maak opdracht 3 p.88 zie tip volgende dia
4. Maak opdracht 4 p.89
5. Lees alle regels door of bekijk de video 'kennisclip'
6. Maak opdracht 6 en 7 p.91

3. Maak opdracht 3 p.88

TIP: 4 categorieën BASISREGELS: 

1. Je hoort een 's' => je schrijft tussenletter 's'
2. het eerste deel heeft een mv enkel op 'en'  => je schrijft tussenletter 'en'
3. het eerste deel heeft geen meervoud => je schrijft tussenletter 'e'
4. het eerste deel heeft een meervoud op '-en' EN op '-s' => je schrijft geen tussenletter

            Goed gedaan, 

                    prima geoefend!