3.5 - Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

Basisstof 5 Speciale manieren van overerven

Vandaag

• Herhaling BS 4 
• Uitleg BS 5


• Bespreken enkele opgaven

De ziekte van Duchenne (een ernstige spierziekte) wordt bepaald door een recessief gen op het X-chromosoom. Een man en vrouw zonder de ziekte krijgen een zoon met de ziekte. Hoe groot is de kans dat hun tweede kind, een dochter, draagster is van het allel voor de ziekte?

X-chromosmale overerving

Hoe groot is de kans dat hun tweede kind, een dochter, draagster is van het allel voor de ziekte? 

• P(arents):                     XAXa         x       XAY
• Geslachtscellen:   XA of Xa      x    XA of Y
• F1:

       50% kans ----->

	XA	Y
XA	XAXA	XAY
Xa	XAXa	XaY

Tot nu toe gehad...

• Monohybride: Aa x Aa


• Intermediair: I^AI^a x I^AI^a
• X-chromosomaal: X^AX^a x X^AY

Uit de resultaten van één bepaalde kruising is met zekerheid af te leiden, dat het gen voor korte haren dominant is.

Welke kruising is dit?

1. kruising 1 x 2
2. kruising 3 x 4
3. kruising 5 x 6

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.
Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.
Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Wat is de kruising tussen Monique en Kees?

1. AA x Aa
2. Aa x Aa
3. AA x aa

Aan de slag!

Wat?	Basisstof 4: Maak opdracht 41, 42, 43, 44, 46. 47, 49
Hulp nodig? Meer hulp nodig?	Lees basisstof 4 Steek je vinger omhoog
Klaar?	Maak een begrippenlijst van basisstof 5

Aan de slag!

Vandaag krijg je uitleg over

Speciale manieren van overerven: 

- Letale allelen

- Gekoppelde en ongekoppelde overerving 

   (dihybride kruisingen) 

- Multipele allelen

BS5 SPECIALE MANIEREN VAN OVERERVEN

Leerdoel

Je kunt kruisingsschema's maken van onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen.

Multipele allelen

Drie allelen (I^A, I^B en i) combineren tot 4 bloedgroepen: 

Bloedgroep A:      I^AI^A of I^Ai 

Bloedgroep B:      I^BI^B of I^Bi 

Bloedgroep AB:   I^AI^B

Bloedgroep 0:      ii 

Een vrouw met bloedgroep 0 krijgt een kind met een man met bloedgroep AB. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep A heeft?

Letale allelen

Een allel zorgt ervoor dat een organisme niet levensvatbaar is wanneer het homozygoot (twee maal) aanwezig is. 

Voorbeeld: q is een letaal allel bij muizen. Je kruist twee heterozygote muizen (Qq). 

25% van die nakomelingen heeft genotype qq: die zijn dus niet levensvatbaar. 

Van de overige muizen is 2/3 (66,7%) Qq en 1/3 (33,3%) QQ. 

p is een letaal allel bij cavia's. Je kruist cavia Pp met cavia Pp. Hoeveel % van de levend geboren jongen heeft genotype Pp?

Alle nakomelingen

 in de F1 zijn:        

Opdracht: Gekoppelde dihybride kruising

Onderzoekers ontdekten dat geen van beren in de F2 een gekrulde bruine vacht hadden of een gladde zwarte vacht. Daarom denken ze dat er sprake is van gekoppelde overerving.

Maak een kruisingsschema, ga er nu van uit dat de allelen gekoppeld zijn. De kruising begint als volgt:

P:     

Twee konijnen met lang haar en rechtopstaande oren die beide heterozygoot zijn voor deze eigenschappen planten zich voort. De genen voor deze eigenschappen liggen op hetzelfde chromosoom. Hoeveel procent van de nakomelingen zal kort haar en flaporen hebben?

Bij pronkerwten zijn de allelen P en L gekoppeld. 

P = paarse bloemkleur en is dominant over rode bloemen.


Bij stuifmeelkorrels blijken twee vormen voor te komen: 

L = langwerpige stuifmeelkorrels
l = ronde stuifmeelkorrels

Een plant met rode bloemen en rond stuifmeel wordt gekruist met
een ouder die heterozygoot is voor beide eigenschappen:
Wat zijn de verhoudingen van de fenotypes in de F1-generatie?

1. 0/100
2. 25/75
3. 50/50
4. 20/80

ZELF aan de slag

1. Basisstof 5: Maak opdracht 53 t/m 60