oranje route hfst 3

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Oranje route hfst 3

3.1 zintuigen en prikkels 

Jij weet al lang wat prikkels zijn en hoe de bewustwording werkt

De huid

Huid

• Warmte (als iets warmer is dan je huid)
• Kou (als iets kouder is dan je huid)
• Druk (als er op je huid wordt gedrukt)
• Tast (lichte aanraking)

Pijn (niet alleen in huid, ook dieper gelegen organen)

Huid

Wat kun je allemaal voelen met de huid?

Zintuigen

• In zintuigen liggen zintuigcellen
• Deze zintuigcellen vangen prikkels op
• De zintuigcellen reageren hierop door impulsen te maken
• De zintuigcellen zijn aangesloten op zenuwen
• De zenuwen zijn aangesloten op de hersenen
• De impuls gaat vanuit de zintuigcel via de zenuwen naar de hersenen.
  
• De hersenen verwerken de impuls: je neemt waar

1. Een prikkel wordt ontvangen door de zintuigcellen in een zintuig.

2. In een zintuigcel wordt een prikkel omgezet in een impuls.

3. Het impuls wordt verzonden via je zenuwen naar de hersenen.

-> Je neemt waar (waarnemen).

De zintuigen
in de huid

-

• Tastzintuigen
• Pijnzintuigen
• Warmtezintuigen
• Koudezintuigen

Zintuigcellen!

Prikkel

Een prikkel is informatie uit je omgeving. 

Zintuigen zijn gevoelig voor prikkels.

Elk zintuig is gevoelig voor een specifieke prikkel.

Voorbeeld: Reukzintuig > Geur

Wat is een zintuig?

1. Een orgaan dat reageert op impulsen
2. Een orgaan dat reageert op prikkels

Tekst

gezichts- zintuig

gehoor- zintuig

reuk- zintuig

tast- zintuig

smaak- zintuig

evenwichts-zintuig

Impuls

Zintuig

Prikkel

                           is een  prikkel voor het oog.

Geluid is de prikkel voor je                   .  

 

In een zintuigcel wordt de                       omgezet in een 

 oor 

licht

impuls 

prikkel

Wat zijn de zintuigen?

1. Ogen, oren, neus, tong en aanraking
2. Aanraking, ogen en neus
3. Oren, neus en tong
4. Tong, neus en oren

prikkel

impuls

bewustworden

3.2. Zien

Voor zien is de prikkel licht. Jij weet natuurlijk alle onderdelen van het oog al en hoe de lens aangepast wordt door accomoderen

Buitenkant Oog

Doorsnede oog

Oog

• Inwendig oog:
• Onderdelen plus functie

Noem van de organen rondom een oog functies en kenmerken:

Organen rondom een oog:

wenkbrauwen: 

wimpers:

traanklier: 

ooglid: 

traanbuis: 

Harde oogvlies en hoornvlies

Beschermt het binnenste van het oog.

Het hoornvlies is doorzichtig en beschermt de voorzijde van het oog.

Het oog

De functie van het oog is het omzetten van lichtstralen (prikkels) in impulsen

In de hersenen wordt het beeld gevormd

-Je kunt de bouw en werking van het oog beschrijven. 

Het oog bestaat uit drie lagen: 

• harde oogvlies (met hoornvlies)
• vaatvlies
• netvlies

Functies: ???

(Schoolwoord functie: Een functie is de taak die iemand uitoefent of de werking van iets)

Delen van het oog en de functie

-Harde oogvlies: beschermt het binnenste van het oog

-Iris: gekleurde deel van het oog

-Pupil: opening in de iris

-Hoornvlies: doorzichtig beschermt de iris en de pupil

-Oogspieren: draaien het oog in de goede richting

-Glasachtig lichaam: doorzichtige massa in het oog

Accomoderen

Welk vlies in je oog voert voedingsstoffen naar je oog?

1. Het hoornvlies.
2. het netvlies
3. het vaatvlies

Welke delen van het oog kunnen het oog draaien?

1. de oogleden
2. de oogzenuw
3. de oogspieren

Om te zien moet er licht in je oog komen. Via welke onderdelen van het oog komt het licht in je oog?

1. hoornvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam, netvlies
2. lens, pupil, hoornvlies, netvlies, glasachtig lichaam
3. hoornvlies, netvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam
4. netvlies, glasachtig lichaam, pupil, lens, hoornvlies

Hoe heet het buitenste vlies van je oog, die je oog beschermt?

1. Vaatvlies
2. Hoornvlies
3. Netvlies
4. Harde oogvlies

Hoe noem je het groter en kleiner worden van de pupil? (dit gaat vanzelf)QA

1. Oogreflex
2. Pupilreflex
3. Accomoderen
4. Accomodatiereflex

Hoe heet het boller en platter worden van de lens om dichtbij/veraf beelden scherp te kunnen zien?

1. acclimatiseren
2. antagoneren
3. accomoderen

De lens van het oog kan van vorm veranderen (accomoderen).
Marieke kijkt naar een kaars in de verte, welke "vorm" hebben haar lensbandjes en haar lens?

1. Lensbandjes: strak lens: bol
2. Lensbandjes: strak Lens: plat
3. Lensbandjes: slap lens: plat
4. Lensbandjes: slap Lens: bol

3.3. Horen

De prikkel voor horen is geluid. Jij weet welke onderdelen in het oor zijn en hoe ze werken

Het oor

Buiten oor: 
oorschelp-gehoorgang-oorsmeerkliertjes

Midden oor:

trommelvlies-gehoorbeentjes-trommelholte

Binnen oor:

slakkenhuis - gehoorzenuw

Oke, intressant...

Het trommelvlies geeft de trillingen door aan de gehoorbeentjes. De gehoorbeentjes versterken de trillingen.
    De gehoorbeentjes zitten in de trommelholte. Dat is een ruimte waar lucht in zit. Daardoor kunnen de gehoorbeentjes goed trillen zonder ergens tegenaan te stoten.

Gehoorbeentjes

Gehoorbeentjes =>

• hamer 
  
• aambeeld
  
• Stijgbeugel
  

geven de trilling door en maken de trilling sterker

Aantekening

Het Oor

Binnenkant oor

Het gehoorbereik

Verschillende organismen horen niet dezelfde geluiden:

• De laagste toon die organismen kunnen horen, noem je de onderste gehoorgrens.
• De hoogte toon die een organismen kunnen horen is de bovenste gehoorgrens.
• Het gebied tussen beide gehoorgrenzen heet het gehoorbereik.

Het gehoorbereik van de mens en enkele dieren (bron 4)

Welke onderdelen vind je in het uitwendige oor?

1. oorschelp, gehoorgang en trommelvlies
2. oorschelp, gehoorgang en oorsmeerkliertjes
3. oorschelp en oorsmeerkliertjes
4. oorschelp en gehoorgang

De onderdelen van het oor van de hond hebben dezelfde naam als de onderdelen van het oor van de mens.
Wat is de naam van onderdeel C?

1. Gehoorgang
2. Gehoorbeentjes
3. Oorschelp
4. Trommelvlies

Zet het onderdeel van je oor bij het juiste nummer:

3

4

10

2

7

11

oorschelp

trommelvlies

slakkenhuis

gehoorbeentjes

gehoorzenuw

gehoorgang

 Je kunt de route die een geluidstrilling aflegt door de onderdelen van het oor noemen

-->

-->

-->

-->

-->

gehoorbeentjes trillen

zintuigcellen zetten prikkel om in impulsen

impulsen gaan naar hersenen

geluid zorgt voor trillingen in de lucht

trommelvlies gaat trillen

In de linkerkolom staan kenmerken en functies van onderdelen van het oor in willekeurige volgorde.

Sleep de kenmerken en functies (A tot en met C) naar de bijbehorende onderdelen (1 tot en met 3)

gehoorgang

slakkenhuis

gehoorbeentje

bevat vloeistof en zintuigcellen

geleid geluiden naar het trommelvlies

geeft trillingen door

Wie heeft het kleinste gehoorbereik?

1. Dolfijn
2. Hond
3. Kikker
4. Vleermuis

Wat is het gehoorbereik van een kikker?

1. 100 Hz - 50.000 Hz
2. 20 Hz - 3000 Hz
3. 100 Hz - 3000 Hz
4. 20 Hz - 50.000 Hz