Thema 6.3: gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen BS3

1. Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
2. Je kunt uitleggen dat gedrag komt door relatie organisme met zijn omgeving.
3. Je kunt omschrijven hoe je gedrag kunt bestuderen.

Wat is gedrag?

Alles wat een dier (of mens) doet en de manier waarop het dier dat doet.

Studie van gedrag = ethologie

Wat denk jij dat de Kapucijnaapjes gaan doen?

1. A
2. B
3. C
4. D

Adequaat gedrag

Gedrag = alle waarneembare handelingen van een dier of mens

Gedrag is gericht op het handhaven of verbeteren van de fysiologische toestand of omgevingssituatie

Adequaat gedrag = gedrag dat de fitness van een dier vergroot

Organisatie en 
vormen van gedrag

Gedragssystemen

• Groep samenhangende handelingen met een gemeenschappelijk doel, bijvoorbeeld voedsel zoeken of voortplanten
• Vaak in een vaste volgorde= gedragsketen

Kijk naar biobits: Functie en gedrag en schrijf alle verschillende gedragssystemen op die je ziet.

0

mond open doen

in tube knijpen

borstel naar mond bewegen

kraan aan doen

tanden-borstel pakken

tandpasta- tube pakken

mond spoelen met water

borstel heen en weer bewegen

kraan uit doen

 Ethologie

Ethologie = studie van het gedrag van dieren

Alles objectief bekijken = alleen waarneembare feiten beschrijven

Geen menselijke eigenschappen toekennen (antropomorfismen)

Gedrag is/zijn de waarneembare handelingen van een dier/mens

We proberen gedrag te

        kwalificeren (wat doet een dier) -ethogram

        kwantificeren (hoe vaak doet een dier iets) - protocol

• Gedrag moet objectief beschreven worden (zonder persoonlijk 

   waardeoordeel)

  

Vermenselijking van gedrag (lief, dom, slim, schattig, lekker vinden etc.) noemen we antropomorfismen

Baltsgedrag (voortplantingsgedrag)

• Het gedrag waarmee een mannetje en vrouwtje elkaar lokken, heet baltsgedrag.

• Honden besnuffelen elkaar en sommige vogels voeren samen een 'dans' uit.

• Door de balts laten dieren elkaar weten dat ze geschikte partners zijn. Het baltsgedrag vergroot de bereidheid tot paren.
• Prikkel: verandering van daglengte. En daardoor hormonen die worden aangemaakt.

Geluiden, geuren en kleuren kunnen prikkels zijn die bij dieren leiden tot bepaald gedrag.
Welke van deze prikkels kunnen een rol spelen bij het voortplantingsgedrag van dieren?

1. Alleen geluiden en geuren
2. Alleen geluiden en kleuren
3. Alleen geuren en kleuren
4. Zowel geluiden als geuren en kleuren

Wat is de inwendige prikkel voor baltsgedrag?

Spreeuwenjongen die pas uit het ei gekomen zijn, hebben hun ogen nog dicht. Wanneer een ouder op het nest landt, sperren ze onmiddellijk hun bek open.
Wat is de uitwendige prikkel voor dit gedrag van de spreeuwenjongen?

1. Honger
2. Het bewegen van het nest
3. Het ruiken van een worm
4. Het zien van hun ouder

In februari nemen mannetjes-aalscholvers bij het zien van vrouwtjes bepaalde houdingen aan. Hoe wordt het gedrag in de afbeelding genoemd?

Is dit een juist beschreven observatie?
De hond kijkt angstig.

1. juist
2. onjuist

Is dit een juist beschreven observatie?
De apen kussen elkaar, omdat ze elkaar graag mogen.

1. juist
2. onjuist

Wat is GEEN gedrag.

1. Leerling slaapt in de les.
2. Een vleesetende plant vangt een vlieg
3. Hond rolt in het gras.
4. Vogel zit stil op een tak.

Hoe wordt tabel 2 genoemd?

Aan de slag!

Maken bs 6.3: opdr. 32 t/m 40

af? -> Lezen bs4