Basisstof 3: Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6: Waarneming en gedrag

Basisstof 3: Gedrag

Wat gaan we doen?

• Herhaling
• Uitleg 
• Aan het werk! 
• Afsluiting

1. Alleen 1 en 2
2. Alleen 1 en 3
3. Alleen 2 en 3
4. Afwijking 1, 2 en 3

1. Alleen 1
2. Zowel 1 als 2
3. Zowel 1 als 3
4. Bewering 1, 2 en 3,

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Welke prikkel leidt onder normale omstandigheden tot het verwijden van de pupil?

1. Een onscherp beeld in de iris
2. Een onscherp beeld op het netvlies
3. Te weinig licht op de iris
4. Te weinig licht op het netvlies

1. Op de gele vlek valt waar alleen kegeltjes voorkomen
2. Op de gele vlek valt waar alleen staafjes voorkomen
3. Naast de gele vlek valt op een plaats waar alleen kegeltjes voorkomen
4. Naast de gele vlek valt waar alleen staafjes voorkomen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik:

• Toelichten wat gedrag is en beschrijven hoe gedrag tot stand komt;
• Uitleggen dat gedrag het resultaat is van de relatie van een organisme met zijn omgeving;
• Een eenvoudig gedragsonderzoek beschrijven.

Ethologie

• Ethologie is de leer van gedrag.
• Je bestudeert objectief alles wat een mens of ander dier doet. (Bijvoorbeeld: lopen, slapen, geluid maken)
• Adequaat gedrag vergroot de overlevingskans van een individu.

Van prikkel tot gedrag

• De reactie op een prikkel is de respons.
• Gedrag bestaat uit handelingen die elkaar opvolgen.
• Handelingen met een gemeenschappelijk doel noem je een gedragssysteem.
• Bijvoorbeeld alle handelingen die horen bij eten of bij voortplanting.

Van prikkel tot gedrag

• Als het effect van de ene handeling leidt tot een volgende, dan is dat een gedragsketen.
• Denk hierbij aan de balts van dieren (bedoeld om partners aan te trekken).
• De balts en broedzorg zijn onderdeel van voortplantingsgedrag.

Prikkels en motivatie

De motivatie is de bereidheid om bepaald gedrag uit te voeren, bijvoorbeeld:

• Voedingsdrang
• Vluchtdrang
• Voortplantingsdrang

Gedrag is afhankelijk van de motivatie (interne prikkels) en de externe prikkels.

Periodieke invloeden

Regelmatig terugkerende schommelingen in interne of externe prikkels noem je periodieke invloeden. 

• Hormoonconcentratie verandert door daglengte of temperatuur

Ethogram en protocol

Om gedrag te onderzoeken maak je gebruik van een ethogram en een protocol.

• Ethogram: handeling, afkorting en beschrijving van de handeling;
• Protocol: Lijst van achtereenvolgens waargenomen handelingen van het dier.

Aan het werk!

Wat: Basisstof 1 t/m 3 van thema 6

Hoe: Tweetallen, fluisteren of voor jezelf

Tijd: 15 minuten

Hulp: Raadpleeg je boek/buur en steek anders je vinger op

Klaar: Basisstof 4 van thema 6 lezen

Uitkomst: Basisstof 1 t/m 3 van thema 6 zijn af

Geluiden, geuren en kleuren kunnen prikkels zijn die bij dieren leiden tot bepaald gedrag.
Welke van deze prikkels kunnen een rol spelen bij het voortplantingsgedrag van dieren?

1. Alleen geluiden en geuren
2. Alleen geluiden en kleuren
3. Alleen geuren en kleuren
4. Zowel geluiden als geuren en kleuren

Wat is de inwendige prikkel voor baltsgedrag?

Spreeuwenjongen die pas uit het ei gekomen zijn, hebben hun ogen nog dicht. Wanneer een ouder op het nest landt, sperren ze onmiddellijk hun bek open.
Wat is de uitwendige prikkel voor dit gedrag van de spreeuwenjongen?

1. Honger
2. Het bewegen van het nest
3. Het ruiken van een worm
4. Het zien van hun ouder

In februari nemen mannetjes-aalscholvers bij het zien van vrouwtjes bepaalde houdingen aan. Hoe wordt het gedrag in de afbeelding genoemd?

Hoe wordt tabel 2 genoemd?