Hoofdstuk 2: De Val van het West-Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Overgang van de KO naar de ME

De Val van het West-Romeinse Rijk

DM 1.2.1.1

HOOFDSTUK 2

Te kennen begrippen

migratie: Het verplaatsen van een groep mensen door allerlei oorzaken naar een nieuwe locatie. 

evolutie: Een verandering vindt plaats in kleine stappen over een lange tijd.

breuk: Een verandering in een korte tijd die tot een duidelijk verschil met de tijd voordien leidt.

continuïteit: Een activiteit of situatie loopt door in de tijd.

verandering: Een activiteit of situatie blijft niet dezelfde.

standplaatsgebondenheid: Dit begrip verwijst naar het standpunt dat de onderzoeker inneemt ten opzichte van de informatie in de bron. 

beeldvorming: Het beeld dat je krijgt op basis van de informatie die je raadpleegt.

perspectief: De wijze waarop je naar een gebeurtenis kijkt.

Tijd

Germaanse volksverhuizingen (5e eeuw)

Ruimte

Wat vooraf ging...

• vanaf einde 2de eeuw: afname keizerlijke macht
• onder Diocletianus (ca.284) en Constantijn (ca.310) korte opflakkering macht
• opnieuw verval => splitsing door Theodosius (395)
• WRR & ORR
• ORR = Byzantijnse Rijk -> tot in 15de eeuw! (1453)
• WRR: verder verval 5de eeuw (versnelling)
• Oorzaak? 
• O.m. Germaanse volksverhuizingen (?)

De Germaanse volksverhuizingen?

Vanaf 4de eeuw: Germanen vestigen zich bij Limes + bondgenoten in leger (foederati) => grenzen bewaken

GEVOLG: Ontstaan Germaanse koninkrijkjes => Germanen nemen over (in onze streken: de Franken)

PUSH	PULL
Hunnen	relatieve vrede en veiligheid in Romeinse Rijk
veranderende klimatologische omstandigheden -> voedseltekorten	Extra: afnemende organisatie in R.R. ->zwakke overheid

De Germanen nemen over?

• 476: Odoaker zet laatste W.R. keizer (Romulus Augustulus) af en wordt koning.
• GEEN SCHERPE BREUK! => geen revolutie MAAR (geleidelijke) evolutie

• Beeldvorming: Germanen = primitief volk => enige bronnen = Romeinse/Gallo-Romeinse auteurs

• Historisch denken: standplaatsgebondenheid en beeldvorming
• Beide zijn van toepassing m.b.t. ons beeld van 'de Germanen'

Aan de slag!

Bestudeer de opbouw van les 1.2.1.1 in DM:

• opdrachten 1,2,3,4 & 5 + opdracht 11
• opdrachten 6,7,8,9 & 10 doen we samen
• Timing: 20' in groepjes van 2/3

Wat weet jij (nog) over....

Het Romeinse Rijk splitste in...
Het lichte groene werd het .... Rijk
Het donker groene werd het ... Rijk

1. 395 Oost-Romeinse West-Romeinse
2. 476 Oost-Romeinse West-Romeinse
3. 476 West-Romeinse Oost-Romeinse
4. 395 West-Romeinse Oost-Romeinse

Het Oost-Romeinse rijk blijft tot ... bestaan en stond gekend onder de naam....

1. 1492 Ottomaanse Rijk
2. 1453 Ottomaanse Rijk
3. 1453 Byzantijnse Rijk
4. 1492 Byzantijnse Rijk

De Germanen leefden ten ... van het West-Romeinse Rijk
De rivieren ... en ... vormden de grens

1. Noordoosten Rijn en Donau
2. Noordoosten Samber en Donau
3. Noordwesten Samber en Donau
4. Noordwesten Rijn en Donau

De Romeinen namen de Germanen als... of .... op in hun leger

1. Fiederati Bondgenoten
2. Foederati Bondgenoten
3. Fiederati Barbarus
4. Foederati Barbarus

Wat werd in de opbouw als oorzaak van de verzwakking van het W.R.R. in de 5de eeuw gegeven?

Welk begrip (naast volksverhuizingen) gebruiken we om aan te geven dat grote groepen mensen wegtrekken uit hun oorspronkelijk gebied?

Voedseltekorten

Germanen in WRR

Hunnen

Klimaatsverandering

Uitputting landbouwgronden

Verzwakt WRR

Welk soort bron is dit?

1. primaire, geschreven historische bron
2. secundaire, geschreven historische bron
3. primaire, mondelinge historische bron
4. secundair, geschreven overblijfsel

Hoe beschreef Ammianus Marcellinus de Hunnen?

1. vreedzaam
2. wrede nomaden
3. veel aandacht voor hun uiterlijk
4. ze zijn gecastreerd

Waarom moeten we opletten om de beschrijving die Ammianus Marcellinus geeft van de Hunnen zo maar over te nemen?

Wanneer Ammianus Marcellinus ons een beeld geeft van de Hunnen moeten we ons dus bewust zijn van zijn ...

1. humeur
2. geografische locatie
3. standplaatsgebondenheid
4. multiperspectiviteit

Welke uitspraken zijn juist en welke zijn fout? Gebruik Bron 4.

Juist

Fout

De Germanen waren 1 volk

De Germaanse stammen werden door hun angst voor de Hunnen naar het West-Romeinse rijk in het zuidoosten gedreven

De Germaanse stammen werden door hun angst voor de Hunnen naar het West-Romeinse rijk in het noordoosten gedreven

De Germanen bestonden uit verschillende stammen

De Vandalen vestigden zich in Noord-Frankrijk

De Vandalen vestigden zich in Noord-Afrika

De Germaanse stam die zich in onze streken vestigden

Hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk

De leider van de Hunnen

Welke Germaanse legeraanvoerder zette in 476 de laatste West-Romeinse keizer af?

Onder druk van hongersnood vertrokken de Vandalen, die vroeger langs de kust van het Lacus Maeotis woonden, op naar de Rijn en vielen zij de Franken aan. Met hen kwamen de Alanen. Zij vervolgden hun opmars tot in Spanje, de meest westelijke provincie van het Romeinse Rijk en vestigden zich daar onder hun koning, Godegisel, nadat Honorius een overeenkomst met hen had gesloten waarbij het de Vandalen toegestaan werd zich in Spanje te vestigen op voorwaarde dat zij het land niet zouden plunderen.
WELKE OORZAAK VOOR DE MIGRATIE VAN DE VANDALEN WORDT HIER BESCHREVEN?

Onder druk van hongersnood vertrokken de Vandalen, die vroeger langs de kust van het Lacus Maeotis woonden, op naar de Rijn en vielen zij de Franken aan. Met hen kwamen de Alanen. Zij vervolgden hun opmars tot in Spanje, de meest westelijke provincie van het Romeinse Rijk en vestigden zich daar onder hun koning, Godegisel, nadat Honorius een overeenkomst met hen had gesloten waarbij het de Vandalen toegestaan werd zich in Spanje te vestigen op voorwaarde dat zij het land niet zouden plunderen.

LEG UIT WAAROM DE OVEREENKOMST MET DE VANDALEN PAST IN DE POLITIEK VAN DE KEIZERS

Het West-Romeinse rijk was verzwakt en kon niet anders dan vreemde volkeren binnen te laten.

De Romeinen zagen in deze volkeren bondgenoten om te strijden tegen andere vreemde volkeren

Welke dubbel doel had Tacitus?

3 - Het beeld van de Germanen

Onze kennis over Germanen is in grote mate gebaseerd op Romeinse bronnen omdat de Germanen geen geschreven cultuur hadden. Aan de hand van onderstaande bronnen en opdrachten leer je meer over het beeld van de Romeinen over de Germanen. Daarnaast denk je verder na over de motieven die de Romeinse schrijvers hadden om de Germanen op een bepaalde manier voor te stellen

Opdracht 8

1. Lees de context bij bron 5 - Tacitus over de Germanen
2. Lees bron 5 - Tacitus over de Germanen

DM

Welk soort bron is bron 5 van Tacitus. Wees zo volledig mogelijk!

Hoe werden de Germanen door Tacitus voorgesteld?
(Twee antwoorden)

3 - Het beeld van de Germanen

Historisch denken

Opdracht 9

1. Maak de opdracht in DM

DM

Veel van onze kennis over de Germanen is gebaseerd op Romeinse bronnen. Hoe komt dit?

1. De Germanen hadden geen geschreven cultuur
2. Alle geschriften van de Germanen zijn verbrand door de Romeinen

Welke impact heeft dat op het beeld dat wij ons kunnen vormen van de Germanen?

Welke invloed hadden de Germaanse stammen in onze streken op onze taal?

1. Nederlands is een Germaanse taal en door de verovering van de Romeinen kregen onze streken een Germaanse taal
2. Nederlands is een Romaanse taal en door de verovering van de Romeinen kregen onze streken een Germaanse taal
3. Nederlands is een Germaanse taal en door de verovering van de Franken kregen onze streken een Germaanse taal
4. Nederlands is een Romaanse taal en door de verovering van de Franken kregen onze streken een Romaanse taal

Kan je volgende onderzoeksvraag: 'Wie waren de Germanen en welke rol speelden zij bij de val van het West-Romeinse Rijk?' met de Germania van Tacitus beantwoorden?

1. Ja, volledig
2. Nee, helemaal niet.
3. Het deel van het beeld dat de Romeinen hadden over de Germanen wel. Hun rol bij de val niet.
4. De rol van de Germanen bij de val van het W.R.R. wel. Het beeld dat de Romeinen over Germanen hadden, niet.

Er ontstonden tal van koninkrijkjes nav de migraties...

Er ontstonden na de val van het West-Romeinse Rijk tal van .... Zo kwamen de ... in onze streken wonen

1. Germaanse koninkrijkjes Vandalen
2. Byzantijnse koninkrijkjes Vandalen
3. Byzantijnse koninkrijkjes Franken
4. Germaanse koninkrijkjes Franken

Einde?

• 476: Germaanse legeraanvoerder Odoakar zet de laatste West-Romeinse keizer af en de macht
• West-Romeinse Rijk houdt officieel op met bestaan. 
• Geen scherpe breuk! => evolutie van het West-Romeinse Rijk naar een rijk met een veelheid aan Germaanse koninkrijkjes

Migratie vroeger en nu 

Migratie is uiteraard niet enkel een fenomeen uit het verleden, ook in de 21ste eeuw vinden er grootschalige migraties plaats.

Opdracht 6

1. Bestudeer de grafieken en beantwoord de vragen in jullie DM per 2.
2. Klassikale correctie

DM

Hoeveel mensen waren er op het einde van 2019 op de vlucht naar het buitenland?

1. 26,000,000
2. 45,700,000
3. 79,500,000

Hoeveel mensen waren er op het einde van 2019 op de vlucht (ook in hun eigen land)?

1. 79 500 000
2. 45 700 000
3. 600 000 000
4. 1 500 000

De meeste vluchtelingen worden opgevangen in rijke westerse landen zoals België.

1. Juist
2. Fout

Uit welk landen komen de meeste vluchtelingen?

1. Syrië
2. Pakistan
3. Myanmar
4. Venezuela

Naar welk land vluchten de meeste vluchtelingen?

1. Venezuela
2. Duitsland
3. België
4. Turkije

Wil je nog wat meer weten?

Of krijg je het graag nog eens uitgelegd?

Kijk naar de volgende video!

(pas op: leerstof die hierin aanwezig is, maar wij -nog- niet behandelden, behoort zeker niet tot de toets!)

Studeerbaar maken...

1. samen 'Het verhaal' doorlopen + samenvatten in notities DM
2. schema begrijpen + aanvullen
3. Oefeningen maken
4. LessonUP als leidraad

Te kennen voor toets (zie theorie digitale methode)

1. Schema
2. 'Het verhaal van de geschiedenis' (Memo)
3. Begrippen 
4. Historisch referentiekader