Poëzie, hoe doe je dat? - 2HAc

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 2

Poezie, hoe doe je dat?

Les gemaakt op basis van het boek 

Olijven moet je leren lezen  van Ellen Deckwitz

Deze les is gemaakt op basis van het boek

Olijven kun je leren lezen van Ellen Deckwitz

Wat heb je eraan?

Ik houd er niet van

Hoe lees je dat?

Ik begrijp het niet

Waarom zeggen ze niet wat 

ze bedoelen?

Vaak lijkt poëzie onbegrijpelijk.

Maar dat is juist de afspraak die geldt bij poëzie.

Krant

De afspraak is dat je in een krant feiten leest.

Daar mag je vanuit gaan.

Roman

De afspraak is dat een roman een verzonnen verhaal is.

Dat weet je voor je 

eraan begint.

Poëzie

Bij poëzie is de afspraak dat het iets wil overbrengen.

In poëzie probeert een dichter met taal iets te zeggen wat zich niet eerder in taal liet omschrijven.

Waarom zeggen ze niet 

wat ze bedoelen?

In poëzie kun je je boodschap op een bijzondere, mooie, aparte of bizarre manier brengen. Er gelden weinig regels.

Als ik wil zeggen dat ik je wil

lukt het niet

Ik wil het schreeuwen over de daken

Dat ga ik doen!

Maar dan wel na sluitingstijd

in Madurodam

Hoe weet ik of poëzie 

iets voor mij is?

• Liefde voor taal begint vaak met een tekst die je raakt.

• Wat is een mooie zin uit een van jouw favoriete liedjes?

I'm a nightmare

dressed like a daydream

Taylor Swift

Songteksten zijn niet hetzelfde als poëzie.

In een songtekst is de tekst ondergeschikt aan de muziek. De teksten zijn gemaakt om het te laten rijmen, of om een ritme te behouden.

Bij poëzie gaat het echt alleen om de tekst.

De dichter mag weten welke woorden, op welke plaats. Hij hoeft geen rekening te houden met rijm of muziek

Maar... wie een goede songtekst 

kan waarderen, kan ook 

leren genieten van poëzie.

Het doel van het lezen van een 

gedicht is niet per se om 

de dichter te snappen.

Het is net als kijken naar een abstract schilderij. Je weet niet wat de schilder heeft bedoeld.

Je weet niet wat het voorstelt, maar je kunt wel vertellen wat je er zelf in ziet.

In dit gedicht

is geen woord

te veel

neem je er iets af

dan is het

niet meer heel

Waarom worden de regels halverwege afgebroken?

Om aan te geven waar de pauze ligt als je leest.

Er worden meerdere interpretaties mogelijk.

een zin

Ik wil je kussen op je bed leggen

een gedicht

Ik wil je

kussen

op je bed

leggen

Het afbreken van een zin op een 

niet-logische plek noemen we:

ENJAMBEMENT

Figuurlijk taalgebruik

Er kwam geen kip naar de opening.

Om figuurlijk taalgebruik te kunnen begrijpen moet je wel wat taalkennis hebben van bijvoorbeeld uitdrukkingen en spreekwoorden.

Toen ik merkte dat jij nieuwe schoenen zocht,

Heb ik de mijne snel gekocht.

Ze zitten beter dan die oude, lieve schat.

Ik ben niet doof en ook niet blind,

Ik zag al lang dat jij hem leuker vindt.

Dus heb ik in het geheim jouw plannetje gejat.

Metaforen en vergelijkingen

Met een vergelijking kun je iets uitleggen wat de ander nog niet kent.

Haar ogen hadden een blik 

als die van een bang konijn.

"..de dood is als een deur

die je kunt opendoen.."

Hans Andreus - Haast je niet

Een metafoor is een vergelijking zonder het woordje ALS.

Dat is het schip van de woestijn.

Personificatie

• Een menselijke eigenschappen toekennen aan levenloze zaken

Personificatie

• De bomen fluisteren in de wind
  
  
  
• De rotsen klagen dat er nooit iets
    verandert

Rijm

Waarom rijmen gedichten niet altijd?

Er zit vaak wel rijm in een gedicht, maar geen eindrijm.

Er zijn verschillende rijmsoorten.

Rijm op het EIND (eindrijm)

Je hebt iemand nodig

stil en oprecht

Die als het erop aankomt

voor je bidt of voor je vecht

Eindrijm

Eindrijm

Rijm in het midden (assonantie)

Klinkers die hetzelfde zijn: 

ZIET - RIEM

Is een jongen die z'n trouw belooft nog wel van deze tijd?

Bestaat er nog zoiets als romantiek, of zijn we echte liefde kwijt?

De eerste week in de wolken, oh, 'k zie het altijd om me heen

De eerste maanden zo verliefd en dan is 'ie weg of gaat 'ie vreemd

(Maan - Zo kan het dus ook)

Rijm aan het begin (alliteratie)

Medeklinkers die hetzelfde zijn 

WILLIE WORTEL

RIJM IN GEDICHTEN

Er zit nog wel rijm in gedichten, maar het is een ander soort rijm dan eindrijm.

En voel me slap als ik stap 

naar je kist ik stik van onbegrip 

En klap haast dicht als ik naar adem hap 

Angst schuld en woede worden aangekaart 

maar verdriet bedaart 

Je wordt door velen aangestaard 

in een staat opgebaard 

Brainpower - Je moest waarschijnlijk gaan

halfrijm

eindrijm

Rijmschema ABBA (omarmend

Sint liep te denken,    A

Een boek of een bon  B

Of een flesje lotion,   B

Wat moest hij jou schenken?     A

A.

Sint liep te denken

Wat moest hij jou schenken

Een boek of een bon

Of een flesje lotion?

B.

Sint liep te denken,

Een boek of een bon

Of een flesje lotion,

Wat moest hij jou schenken?

C.

Sint liep te denken

Een boek of een bon

Wat moest hij jou schenken

Een flesje lotion?

gepaard rijm

omarmend rijm

gekruist rijm

abab

aabb

abba

Klinkerrijm / assonantie

• Het gaat hierbij om de uitspraak, en niet om de spelling 

 • Zo is er bijvoorbeeld ook assonantie bij 'een groot cadeau'

Alliteratie / Assonantie?

Zelf dichten

• We maken een klassengedicht.
  
• Als je aan de beurt bent, typ je de volgende 3 woorden van het gedicht.
  
• Denk aan mooie woorden
• Denk aan rijm (volrijm/eindrijm of halfrijm)
• Zorg dat je zin past in het gedicht

Klassengedicht