3.2 - B - Leven in het Romeinse Rijk 2023

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H3 De Romeinen

3.1 De verovering van een groot rijk

3.2 Leven in het Romeinse Rijk

3.3 De Grieks-Romeinse cultuur

3.4 Christendom in het Romeinse Rijk

3.5 Chronologie

Planning

• Welkom 
• Lesdoelen 3.2
• Wat weet je nog?
• Slaven en vrouwen 
• Opdrachten maken  
• P3.7=Volksvermaak
• Afsluiting 

Leerdoelen

• Je kunt een beschrijving geven van de positie van slaven en vrouwen in de Romeinse samenleving.

Wat weet je nog van de
vorige les(sen)?

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

De Romeinse samenleving is goed in te delen als een piramide: de mensen bovenaan in de piramide hebben het meest aanzien; de mensen onderaan het minst. 

Proletariërs

Werkloze Romeinen, zonder bezit

Grootgrondbezitters

Rijke Romeinen met een groot landgoed.

Middenstand

Romeinen die een winkel hadden. 

Boeren

Romeinen die een eigen stuk land bezaten en dit zelf bewerkten

Vrijgelatenen

Voormalige slaven

Slaven

Mensen die in bezit waren van andere mensen.

Locatie: Griekenland

• ἀμφι = rondom  
• θεατρον = theater
• => 2 theaters tegen elkaar

• rond een arena (zandvlakte) trappen als zitplaatsen

Ante Meridiem(A.M.)

• Voorstellen van spelers in de arena
• Dierengevechten en jachttaferelen
• 12 uur: Pauze-->openbare executies op wrede wijze. 
• Wat jullie hier zien, wordt 'condemnatio ad bestias' genoemd. 

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Voor de leeuwen gooien, was een gebruikelijk doodstraf voor christenen tijdens hun vervolgingen in het Romeinse Rijk.

Het moet een gruwelijk spektakel zijn geweest, maar wat vooral indruk op de toeschouwers maakte was dat de christenen soms niet gingen vechten met de leeuwen, maar bidden tot hun christelijke God. 

De toeschouwers waren verbijsterd, maar ook nieuwsgierig: als je toch zoveel vertrouwen in je God hebt, dan moet het wel een hele goede God zijn. 

Post Meridiem (P.M.)

• Gladiatorenspelen

'Morituri te salutant'

• 'Zij die gaan sterven, groeten u'
• Een fabeltje uit de filmwereld
  
• En 1x gezegd in 52 n. Chr


• Gladiatoren niet zo maar doden want...
• ....er is in hem geïnvesteerd met voeding, training en verzorging.
• gladiatoren zijn razend populair!
  

Brood en spelen: Gladiatoren

Veel gladiatoren zijn/waren slaven.

• Een goede gladiator (de naam komt van gladius, het korte zwaard) is daarom duur. 
• Gladiatoren worden opgeleid door een  lanista in een gladiatorenschool.
  

Weetje

• Romeinse vrouwen kochten zelfs parfums die het zweet van de gladiatoren bevatten...

Waarom Gladiatorengevechten?

• 'Brood en spelen' van de keizer
• Populariteit (Hoe meer spelen, hoe geliefder bij het volk  / sociale contacten onderhouden)

• Macht uitstralen: besluit over leven/dood
  

Rome

Net als bij een modern stadion was (een deel van) de tribune overdekt met zonneschermen (velarium). Soms waren er de hele dag spelen, en dan moet je wel bescherming kunnen zoeken tegen de zon.

Er konden ongeveer 50.000 toeschouwers plaats nemen in het Colosseum.

Vlakbij het Colosseum lagen vier gladiatorenscholen. Eén van deze scholen stond met een ondergrondse gang in verbinding met het Colosseum.

Behalve gladiatorengevechten zijn er bij de opening ook zeeslagen nagespeeld. De arena werd dan gevuld met miljoenen liters water, en schaalmodellen van de schepen speelden de zeeslag dan na.

De loge van de Keizers

In de catacomben onder de arena-vloer wachtten de gladiatoren en de wilde dieren tot ze mogen vechten.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Het Forum Romanum (Romeins marktplein) was het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van Rome. 

Het Colosseum heet eigenlijk Amphitheatrum Flavium. Het was het grootste amfitheater van het Romeinse Rijk.

Het Circus Maximus was een groot stadion in Rome. Het circus werd voornamelijk gebruikt voor de populaire wagenrennen.

Dit schaalmodel werd vanaf 1933 gemaakt door de archeoloog en architect Italo Gismondi, in opdracht van de Italiaanse dictator Mussolini. Het laat Rome zien zoals het was rond 300 n. Chr.

Gismondi deed er in totaal 37 jaar over om het schaalmodel af te maken.

Om voldoende drinkwater in Rome te hebben, gebruikten de Romeinen aquaducten om water uit de bergen vervoeren (naar grote waterbassins). Dit is het Aqua Claudia.

Het Pantheon was gebouwd als tempel. Tegenwoordig is het één van de meest bezochte toeristische attracties in Rome. Een bijzonder kenmerk van het gebouw is de koepel met een gat (oculus, oog) erin.

Het Forum Romanum (Romeins marktplein) was het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van Rome. 

Reconstructie van het Forum Romanum zoals het er tijdens het Romeinse Rijk moet hebben uitgezien.

Het Circus Maximus was een groot stadion in Rome. Het circus werd voornamelijk gebruikt voor de populaire wagenrennen.

Het wagenrennen was levensgevaarlijk. Snelheden van meer dan 70 km/u kwamen voor, en in de smalle bochten was het dringen geblazen. Het publiek vond het prachtig. Overigens ook om met elkaar op de vuist te gaan: als hun renner niet had gewonnen, gingen hooligans met elkaar in gevecht.

Een Romeinse weg

Romeinse wegen 

Alle wegen leiden naar Rome

• In hun hele rijk leggen de Romeinen verharde wegen (VIA(Latijn)) aan. 
• Hierdoor kan niet alleen het Romeinse leger snel in alle uithoeken van het rijk zijn, maar ook handel wordt hierdoor makkelijker.

• En inderdaad: alle wegen leiden écht naar Rome!

Video

Rome Reborn 2.2:

Een computeranimatie van het Oude Rome

Video

Pompeii: The Last Day

Deze video heeft met het leven in de stad Rome niet zoveel te maken, maar door de opgravingen bij Pompeii zijn wij veel te weten gekomen over het dagelijks leven in een Romeinse stad. Het dagelijks leven in de meeste Romeinse steden zal, ongeveer, hetzelfde zijn geweest.

Deze video laat hiervan duidelijk voorbeelden zien, naast gedramatiseerde beelden van de ramp.

Slaven

• Romeinen bezaten heel veel slaven, 1 op de 3 was slaaf (veroveringen, krijgsgevangenen)
• Zij verrichtten veel werk, zoals werken op latifundia (grote landerijen), in de mijnen of aan het hof van rijke Romeinen
• Slaven waren van groot belang voor het functioneren van de Romeinse maatschappij

Vrouwen in Rome

• Romeinse vrouwen hadden meer rechten dan met vrouwen in bijvoorbeeld Athene. 
• Vrouwen mochten zich buitenshuis begeven
• Maar ze bezaten echter geen politieke rechten 
• Ze konden vaak niet beschikken over hun eigen vermogen.

De Romeinen maakten prachtige mozaïeken. Dit mozaïek is de oudste afbeelding van vrouwen in bikini. Het was de vloer van een Romeinse villa op Sicilië (Italië), gebouwd in de derde eeuw na Christus.

Vrouwen in Rome (2)

• Getrouwd: vrouw spil van het gezin.
• Volgens de Romeinse onder gezag man: pater familias.  
• In de praktijk was de vrouw echter van grote invloed op het dagelijkse reilen en zeilen van de familie. 
• Alles rondom gezinsplanning en geboortebeperking was bij uitstek haar domein. 
• 1 a 2 kinderen?
• Verdeling fortuin

Het Romeinse huwelijk

• Veel huwelijken zijn privé-afspraken tussen families. 
• Er waren best wat regels als het gaat om trouwen. 
• Zo mag een meisje vanaf haar 12e trouwen
• Ze moest voor haar 20e levensjaar een kind hebben gekregen.
• Huwelijken tussen verschillende groepen (bijvoorbeeld met slaven) was niet toegestaan.

Paquius Proculus en zijn echtgenote (fresco uit Pompeii, 1e eeuw n. Chr.)

Zelfstandig werken

• Lees het kopje 'Vrouwen en Slaven' van P3.2
• Maak opdracht 8, 9 en 10 in duo van P3.2
• Check of je alle opdrachten hebt gemaakt van 3.1 en 3.2
• Niet af? Dan ga je hier mee eerst aan de slag!
• Maak 3.7 opdracht 1 t/m 5 alleen