Week 15 h/v/g

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Week 16: tussentoets!

Wanneer? - in de serreles

Wat moet je kennen en kunnen?

- Grammatica

- Leesvaardigheid

- Woordjes

Grammatica

- Zinsdeelstrepen zetten en zinsdelen benoemen

- Persoonsvorm

- Onderwerp

- Werkwoordelijk gezegde

- Lijdend voorwerp

- Meewerkend voorwerp

- Zelfstandige werkwoorden en hulpwerkwoorden

Zinsdelen (zinnen hakken)

Zinnen kunnen we opdelen in zinsdelen. Dit zijn woorden of woordgroepen binnen een zin die bij elkaar horen.

Als je de volgorde van de zin verandert, blijven die woordgroepen altijd bij elkaar. Ieder zinsdeel heeft bovendien zijn eigen taak. 

Vb. 1. Morgenavond | eet | ik | een bord spaghetti.

2. Een bord spaghetti | eet | ik | morgenavond.

Hoe zet je zinsdeelstrepen?

Stap 1: zoek de persoonsvorm

Stap 2: zoek andere werkwoordsvormen

Stap 3: alles voor de persoonsvorm is één zinsdeel

Woensdag  / begint / de zangles van Maaike.

zinsdeel / persoonsvorm / zinsdeel

Persoonsvorm [1]

1. De persoonsvorm is een werkwoordsvorm. 

2. De persoonsvorm hoort bij belangrijkste 'persoon'(het onderwerp) in de zin.

3. De persoonsvorm vertelt wat het onderwerp 'doet'.

Ik eet een broodje.

Jan bekijkt zijn weektaak .

Persoonsvorm [2]

De persoonsvorm kun je op drie manieren vinden in een zin:

1. De zin vragend maken
Eet jij een broodje?

2. De tijd in de zin veranderen

At jij (gisteren) een broodje?

3. Het aantal in de zin veranderen

Eten wij een broodje?

Onderwerp [1]

Elke zin gaat over wat iets of iemand doet. Dit noemen we het onderwerp. 

Hoe herken je het onderwerp?

1. Wie/wat + persoonsvorm?

Ik eet een broodje. 

2. Verander de persoonsvorm (enkelvoud of meervoud). Het onderwerp verandert mee.

-> ik eet een broodje.

-> wij eten een broodje.

Onderwerp [2]

Let op! 

1. Het onderwerp kan soms één woord zijn, maar ook soms meerdere woorden

Ik eet een broodje.

Rogier en Rutger eten een broodje.
 

2. Sommige zinnen hebben geen onderwerp

Koop nu de nieuwste iPhone!

Werkwoordelijk gezegde

Elke zin bevat een gezegde. Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden uit een zin.

Ik heb nieuwe schoenen gekocht.

Let op! Ik vergiste me behoorlijk -> wg = vergiste me

Let op!  Ik belde gisteren een vriend op -> wg = belde op

Hoe herken je het werkwoordelijk gezegde?

1. Zoek persoonsvorm

2. Zoek naar andere werkwoorden

3. Zoek naar scheidbare werkwoorden (opbellen, belde op)

4. Zoek naar 'te' of 'aan het'

5. Zoek naar een werkwoordelijke uitdrukking

Een paar hardloopschoenen heeft bij een veiling een groot bedrag opgeleverd.

De gemiddelde wereldtemperatuur is de afgelopen 150 jaar enorm aan het stijgen.

De presentatrice jaagt met haar felle uitspraken mensen op de kast.

 

Soorten werkwoorden

Werkwoorden zijn woorden die een actie aangeven (iets wat iemand doet of iets wat er gebeurt). 

Zelfstandig werkwoord: een zelfstandig werkwoord is een werkwoord dat alleen gebruikt kan worden in een zin. Dit is het belangrijkste gedeelte van de actie. 

-> Helga schrijft een brief.

Hulpwerkwoord: hulpwerkwoorden helpen de zin om in de juiste tijd of juiste vorm te zetten.

-> Helga zal een brief schrijven.

Ik leer voor de toets van Nederlands.

leer = zelfstandig werkwoord

Ik ga morgen een ijsje halen

ga = hulpwerkwoord

halen = zelfstandig werkwoord

Ze had haar boterhammen wel moeten opeten.

had = hulpwerkwoord

moeten = hulpwerkwoord

opeten = zelfstandig werkwoord

Lijdend voorwerp

lijdend voorwerp = wie of wat de ‘werking’ van het gezegde ondergaat 

'lijden' betekent 'ondergaan'

Michiel begroet _________________.

1. een voorbijganger

2. de docent

3. Sara 

Hoe herken je het lijdend voorwerp?

1. Wie of wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp?

 Susan heeft een romantische brief geschreven.

Hij waarschuwde alle deelnemers aan de Marathon van Rotterdam.

2. Als je van een actieve zin een passieve zin maakt, wordt het lijdend voorwerp het onderwerp.

Hij waarschuwde haar.

Zij werd door hem gewaarschuwd.

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp gaat vaak om een 'derde partij'. Iemand of iets krijgt/verneemt iets of er wordt iets voor gedaan.

Het meewerkend voorwerp ‘werkt mee’ aan wat het onderwerp ‘doet’

Ik geef een brief aan mijn buurmeisje

Hoe herken je het meewerkend voorwerp?

1. Aan of voor wie of wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp  + lijdend voorwerp? 

  Hij schreef een overdrachtsdocument voor de nieuwe minister. 

2. Soms staat er geen ‘aan’ of ‘voor’ in de zin. Indien mogelijk, bedenk het er dan zelf bij.

 Sommige scholen geven (aan) de leerlingen geen hoge cijfers.

Leesvaardigheid

- Inleiding

- Kern

- Slot

- Kernzinnen

Inleiding

Een tekst begint altijd met de inleiding. 

1. Hierin staat het onderwerp van de tekst.

2. De lezer wordt verleid om verder te lezen:

- maakt nieuwsgierig

- eindigt soms met een vraagzin

Kern

In het midden van de tekst staat de kern. In de kern lees je meer over het onderwerp van de tekst.

Wat staat er in de kern?

1. Achtergrondinformatie

2. Argumenten

3. Kernzinnen (= belangrijkste boodschap van een alinea)

- eerste, tweede of laatste zin van een alinea

Slot

Een tekst eindigt met een slot.

Wat staat er in het slot?

1. Een samenvatting van de tekst.

2. Een conclusie van de tekst.

3. GEEN nieuwe informatie!

Tekstopbouw

inleiding	onderwerp, aandacht trekken
kern	uitwerking onderwerp, achtergrondinformatie, kernzinnen
slot	samenvatting/conclusie, geen nieuwe informatie!

Woordenlijst

Waar? - Studiewijzer

Wat?

- Ken de betekenis van de woordjes

- Zorg dat je zinnen met de woordjes kan maken