Spieren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Spieren

Wat gaan we leren?

• Je kunt de werking van spieren beschrijven.
• Je kunt voorbeelden noemen van bewuste en onbewuste spierbewegingen.

Spieren

Botten kunnen zelf niet bewegen. Om ze te bewegen zijn spieren nodig. Ook op andere plaatsen in je lichaam zitten spieren.

Spierstelsel

Aan de botten zitten spieren vast. Door deze spieren kan je lichaam rechtop staan en bewegen. Alle skeletspieren in het lichaam vormen samen het spierstelsel (zie afbeelding).

Pezen

Een spier zit vast aan een bot met pezen. De plaats waar een pees aan een bot vastzit, heet aanhechtingsplaats (zie afbeelding). Een spier kan zich samentrekken, maar een pees niet. Als een spier zich samentrekt, wordt hij korter en dikker. Daardoor trekt de spier aan de botten waar hij aan vastzit. De spier trekt de botten naar elkaar toe. Zo ontstaat een beweging. In afbeelding  zie je dit bij de kuitspier. Als de kuitspier samentrekt, gaat het hielbeen omhoog.

Antagonistisch paar

In de afbeelding zie je de spieren die je onderarm bewegen. Om je onderarm te bewegen heb je twee spieren nodig: de biceps (armbuigspier) en de triceps (armstrekspier).

In afbeelding 1 is de arm gebogen. De biceps is dan aangespannen. De biceps trekt aan het spaakbeen, waardoor de arm buigt. De biceps kan het bot niet terugduwen. Om de arm te strekken, is daarom de triceps nodig. Als deze spier aanspant, trekt hij aan de ellepijp en wordt de arm gestrekt (zie afbeelding 2).

Om een bot te bewegen heb je altijd twee spieren nodig: een buigspier en een strekspier. Deze spieren hebben een tegengestelde werking. Een buigspier en een strekspier die samen één beweging mogelijk maken, vormen een antagonistisch paar. De strekspier is de antagonist van de buigspier.

Andere spierbewegingen

Behalve skeletspieren heb je ook allerlei spieren in je organen. Deze orgaanspieren bewegen zonder dat je je daar bewust van bent. Bijvoorbeeld de spieren in de wand van je slokdarm, maag en darmen. Als je eet, bewegen deze spieren het voedsel door je darmkanaal (zie afbeelding rechts).

Ook je hart is een spier: de hartspier (afbeelding links). Door samen te trekken pompt het hart bloed door het lichaam. Zelfs in je huid heb je spieren. Aan elk haartje zit een klein spiertje. Als je kippenvel krijgt, trekken die spiertjes samen

Insecten hebben een uitwendig skelet. Dat betekent dat het skelet om het lichaam zit. In de afbeelding zie je het uitwendig skelet van de poot van een insect. Je ziet hoe de spieren aan het skelet vastzitten.

Welke spieren vormen een antagonistisch paar? Er zijn twee antwoorden goed.

1. Spier 1 en 2 + spier 3 en 4
2. Spier 1 en 4 + spier 2 en 3
3. Spier 3 en 4 + spier 2 en 3
4. spier 1 en 3 + spier 2 en 4

Zijn spieren in de darmen onderdeel van het spierstelsel? Leg je antwoord uit.

Als je je arm buigt, dan:

1. trekt alleen de biceps zich samen.
2. trekt alleen de pees zich samen.
3. trekt zowel de biceps als de pees zich samen

Waardoor ontstaat er beweging als een spier zich samentrekt?

Als een spier zich ontspant, wordt hij... en ... .

1. korter en dikker
2. korter en dunner
3. langer en dikker
4. langer en dunner

Wat is een antagonistisch paar?

Waarom heb je voor elke beweging een antagonistisch paar nodig?

De antagonist van de biceps is de ...

achterste dijbeenspier
voorste dijspier
scheenbeenspier
kuitspier

In de afbeelding zie je botten en spieren in de achterpoot van een kikker. Je kunt de achterpoot van een kikker vergelijken met het been van een mens.

Welk nummer heeft de spier in de afbeelding?

nummer 1

nummer 2

nummer 3

nummer 4

Welke spieren vormen een antagonistisch paar?

Gebruik je de spieren bewust of onbewust?

1. hartspier
2. spieren waarmee je de vingers buigt
3. spieren in de wand van de maag
4. spieren waarmee je de arm buigt
5. spieren in je huid
6 spieren waarmee je een bal wegschopt

Bewust

Bewust

Bewust

Onbewust

Onbewust

Onbewust

De spier die het been laat buigen, is de ... dijspier.

1. achterste
2. voorste

De spier die het been weer strekt, is de ... dijspier.

1. achterste
2. voorste

In de afbeelding zie je een hardloper die wacht op het startschot.

Als het startschot klinkt, trekt in het linkerbeen de 1... dijspier samen. In het rechterbeen trekt de 2... dijspier samen.

1. 1. achterste, 2. voorste
2. 1. achterste, 2. achterste
3. 1. voorste, 2. achterste
4. 1. voorste, 2. voorste

Pak met je rechterhand je linkeronderarm vast. Maak met je linkerhand een vuist en strek vervolgens je vingers. Herhaal dit enkele malen.
Waar liggen de spieren waarmee je de vingers beweegt?

1. in de bovenarm
2. in de hand
3. in de onderarm

In de afbeelding zie je de kuitspier en enkele botten.

De kuitspier vormt een antagonistisch paar met de

Een arts onderzoekt de werking van de spieren door in de spier te knijpen. De arts wil onderzoeken of de spier waarmee de voet wordt gestrekt goed werkt.

In welke spier moet de arts knijpen?

De pees waarmee de kuitspier vastzit aan het hielbeen, heet de achillespees. Een gescheurde achillespees is een sportblessure die regelmatig voorkomt.

Leg uit of je het hielbeen van de grond kunt tillen als de achillespees gescheurd is.

Leg uit of je met een gescheurde achillespees je tenen van de grond kunt tillen.

Insecten hebben een uitwendig skelet. Dat betekent dat het skelet om het lichaam zit. In de afbeelding zie je het uitwendig skelet van de poot van een insect. Je ziet hoe de spieren aan het skelet vastzitten.

Welke twee spieren trekt het insect samen om de poot te strekken?

1. Spier 1 en 2
2. Spier 1 en 4
3. Spier 3 en 4
4. spier 2 en 3

biologiepagina.nl