§9 Nederland: de rivieren kloppen op de achterdeur

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Nederland zonder 

duinen en dijken

en overstroomde rivieren

§9: Nederland: de rivieren kloppen op de achterdeur

Vlechtende rivieren

Stroomgebied

en 

waterscheiding

Debiet en regiem van de Rijn

Het debiet is het afgevoerde water in m3 per seconde. 

1

Hier is het debiet van de Rijn weergegeven voor een jaar op 2 plaatsen: Helemaal stroomopwaarts bij Basel en stroomafwaarts bij Lobith (waar de Rijn vanuit Duitsland Nederland binnen komt). 

Actueel debiet Lobith 

2

Het verschil van het debiet door een jaar heen wordt het regiem genoemd. Een onregelmatig regiem betekent dat er sommige delen van het jaar sprake is van een hoog debiet en andere delen van het jaar een laag debiet. 

3

Dwarsprofiel: ongetemde rivier

Waterproblemen Nederland

- In 1953: 'De watersnoodramp', de combinatie van springtij (hoogwater) en een harde storm. 

- Winter 1995, hoge waterstand. De angst was er dat de dijken doorbraken.

Om deze problemen te voorkomen heeft de Overheid maatregelen getroffen.

Eerst gaan we kijken wat binnendijkse en buitendijkse gebieden zijn.

Maatregelen in het verleden

Kanalisatie

Het recht trekken van de meanders om de bevaarbaarheid van de rivier te verbeteren.

Kanaliseren

• Stuwen en sluizen: regelen waterstand

• Bochten afsnijden: hogere stroomsnelheid
  

Maar:

Water sneller van A naar B

(kortere vertragingstijd  dus meer piekafvoer stroomafwaarts )

Stuwen

Deze regelen de waterstand in de rivier om de rivier bevaarbaar te houden voor de scheepvaart en waterhuishouding.

Niet alle maatregelen hebben de veiligheid bevorderd

Bebouwing Uiterwaard

-> verhoging zomerdijk

-> geen overstromings-mogelijkheid voor de rivier

Verstedelijking stroomgebied

Meer bebouwing langs de rand van de rivier Flessenhals

Water kan niet meer infiltreren (de grond in trekken) dit zorgt voor Piekafvoer

Kribben

Houden rivier in midden van stroomgeul

• houdt de rivier bevaarbaar

• Meanderen wordt voorkomen

Maar:

Opstuwing en blokkade bij hoogwater

Drietrapsstrategie

Vasthouden

Bij een groot wateraanbod is het de bedoeling dat het water eerst zelf in het gebied wordt vastgehouden. Door bijvoorbeeld door het winterbed van de rivier te verbreden (bekijk vorige dia, wintersituatie).

Bergen

Is het watervasthouden op de plek niet meer mogelijk, dan berg je het water tijdelijk in een retentiegebied. Dit gebied wordt tijdelijk gebruikt om water op te slaan.

Lozen

Als het niet anders kan, dan wordt het water afgevoerd. Om dit te bevorderen verwijder je bijvoorbeeld obstakels in de uiterwaarden (het gebied van de rivier tussen de dijken). 

Ruimte voor de rivier

In 1995 gaat het bijna fout...

Betere bescherming tegen het hoge water > Ruimte voor de rivier

Project om de waterafvoer te verbeteren in de rivierbedding en de uiterwaarden.

Ruimte voor de Rivier

Ruimte voor de rivier

Verbeteren waterafvoer door verwijderen obstakels.

Dijkverlegging.

Aanleg nevengeul.

Wateropslag.

Water in de stad

Steden zijn versteend --> water kan niet in de grond zakken

Oplossing: klimaatbestendig inrichten

Bijvoorbeeld door waterpleinen te maken en meer groen aan te leggen. (wadi's) 

Water vasthouden

• Veel steen en asfalt in de stad
• Wadi's
• Klimaatbestendige inrichting

Rivier in de woestijn die een deel van het jaar droogvalt. Ook gebruikt voor groenstroken in de stad die bij regen overtollig water opvangen.

Inrichting die het mogelijk maakt regenwater op te vangen.

Wonen in het rivierengebied

Internationale oplossing

Rijnconferentie -> actieplan hoogwater

1. water vasthouden en bergen -> drietrapsstrategie
2. rivier meer ruimte geven
3. verbetering waarschuwingssystemen