6.2 Populaties & 6.3 Soorten in hun omgeving

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Vandaag

• Bespreken 6.2 en 6.3. Leerdoelen 6.2:
• Je kunt een berekening uitvoeren om een populatiegrootte te bepalen met de vangst-terugvangst-methode
  
• Je kunt de groei van populaties bespreken aan de hand van de beperkende factor
  
• Je kunt de oorzaken en gevolgen van een kleine populatie beredeneren
  

6.2 Populaties

Populatiegrootte bepalen:

• Tellen
  
• Schatten obv bedekkingsgraad
  
• Merken en terugvangen:
  

Uit de populatie (N) ga je organismen vangen en merken. Daarna nog een keer vangen.

Er geldt n3/n2 = n1/N

Dus N = (n1 x n2)/n3

Vangst - terugvangst

Vangst - terugvangst

Vangst - terugvangst

Vangst - terugvangst

Stap 4: rekenen

Er geldt n3/n2 = n1/N

Dus N = (n1 x n2)/n3

n1=9

n2=8

n3=2

Wat is N? (volgende slide)

2	9
8	N

Wat is N?

Populatiegroei

Een populatie kan stabiel blijven, groeien of krimpen. Factoren die daarop van invloed zijn: 

• Geboorte vs. sterfte
• Immigratie vs. emigratie

Populatiegroei

Als een populatie onbegrensd kan groeien, krijg je exponentiële groei. Als er een beperkende factor is vlakt de groei af. 

Voorbeelden van een beperkende factor: 

• voedselaanbod
• jacht
• aantal nestplaatsen

Je krijgt een J-curve bij exponentiële groei en een S-curve bij een begrensde groei.

S-curve

De draagkracht van het ecosysteem bepaalt waar de groei stopt. Hier blijft de populatiegrootte omheen fluctueren.

 

J-curve

Een exponentiële groei betekent in veel gevallen een plaag. Dit betekent dat de draagkracht wordt overschreden ('overshoot'). Hierna keldert de populatie dus even.  

Welke curve volgt Covid-19?

1. J-curve
2. S-curve
3. M-curve
4. Geen van deze curves

Populaties

Voor een gezonde populatie in een gezond ecosysteem is groei en begrenzing nodig. Een populatie die groot genoeg is, heeft ook genoeg genetische variatie. Dit is essentieel. Bij weinig variatie krijg je inteelt. 

Afname van genetische variatie kan komen door versnippering van het leefgebied.

Waarom is genetische variatie zo belangrijk voor een populatie? Kies het antwoord dat *onjuist* is.

1. Er is dan meer kans op gunstige mutaties
2. Er is dan minder kans op een ziekte die de hele populatie treft
3. Er is dan minder kans op een recessieve aandoening
4. Er is dan een grotere overlevingskans voor elk individu

huiswerk

Doorlezen 6.3

Maken opgaven 6.2 (1, 2, 3, 4, 5)

6.3 Soorten in hun omgeving

Vandaag

• 6.3 bespreken - leerdoelen:
  
• Je kunt de definitie en voorbeelden geven van abiotische en biotische factoren
  
• Je kunt een tolerantiecurve tekenen en analyseren voor een organisme
  
• Je kunt de termen niche en habitat gebruiken in een context
  
• Maken 1 t/m 7
  

In de volgende slide zie een grafiek die de groei van een populatie grauwe ganzen in een gebied weergeeft.

In 2005 zie je dat er een einde komt aan de groei van de populatie.

Blijkbaar is er dan een beperkende factor die voorkomt dat de populatie verder groeit.

Factoren die de populatiegrootte beïnvloeden kun je verdelen in twee groepen:

Abiotische factoren

zijn factoren uit de levenloze natuurlijke omgeving.

Temperatuur, licht, O₂, neerslag, wind, grondsoort, schaduw

Biotische factoren

zijn factoren veroorzaakt door de levende natuurlijke omgeving.

Voedsel, concurrentie, vijanden, bomen voor nesten.

voorbeelden

Noteer een abiotische factor in jouw huidige omgeving

Geef je antwoord op de volgende slide

Geef hier je antwoord van de vorige slide

1. A
2. B
3. C
4. D

Bij de abiotische factoren kennen we een tolerantiegebied. Binnen dat gebied is leven mogelijk, daarboven en daaronder niet (tolerantiegrenzen).  Er is ook een optimum voor deze abiotische factor. Daar zal de soort/het organisme zich het beste voelen en de meeste energie en kansen hebben om zich voort te planten.

Bijvoorbeeld temperatuur:

- onder de 17 ^oC sterven deze organismen.

- boven de 32 ^oC sterven ze.

- bij het optimum van 25 ^oC hebben ze de meeste kansen.

Op de x-as van deze grafiek wordt de vochtigheid van de grond weergeven. Op de y-as zie je de overlevingskansen van de verschillende plantensoorten a, b, c en d.
Welke van de uitspraken is *niet* waar?
Op de volgende dia zie je het plaatje groot.

1. Binnen de tolerantiegrenzen van c komen soort d en b ook voor.
2. Soort b heeft een grotere tolerantiegrens en is daarom beter bestand tegen schommelingen.
3. Soort a en c komen niet naast elkaar voor in een gebied.
4. Bij de optimumwaarde van a kunnen soorten b, c en d niet overleven.

Omdat soorten te maken hebben met abiotische en biotische factoren en er voor elk van deze (abiotische) factoren een optimum, minimum en maximum is, zul je bepaalde soorten op een bepaald soort plek het meest vinden in een ecosysteem.

Deze plaats/plek noem je de habitat.

De meeste pissebedden vind je op donkere vochtige plekken waar wat rottende plantenresten liggen.

Alligators vind je vlak bij of in het water.

De kans dat je een alligator tegenkomt ver weg van het water is klein.

De habitat is dus de leefomgeving van plant /schimmel /dier/bacterie. De plaats waar het leven van een soort zich voor het grootste gedeelte afspeelt. Bij planten wordt ook de term standplaats gebruikt ipv habitat.

Let op, met plaats bedoelen we niet de exacte locatie (bijv. "in het Twiske"), maar de plek in een ecosysteem waar je een organisme normaal gesproken kunt vinden.

Soorten leven samen in een bepaald ecosysteem.  Soorten kunnen (gedeeltelijk) dezelfde habitat hebben. Dit kan omdat ze een verschillende rol of functie hebben.

De rol of functie noem je de niche van een soort.

Als we spreken over de niche van een soort dan hebben we het over de interactie van de soort met het ecosysteem. Bijvoorbeeld, de rol van een boomsoort is het geven van beschutting, nestgelegenheid, schaduw en voedselbron zijn.

Heel simpel gezegd is habitat het adres en niche het beroep.

Niche = de rol die een organisme speelt in een ecosysteem.

Door verschillen in niche kunnen verschillende soorten samenleven in dezelfde habitat.

Aan de slag

Maak van 6.3 opdracht 1 t/m 7