Woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Woordsoorten

Hoe zat het ook alweer?

Schrijf de volgende zinnen op in je schrift en kijk welke woordsoorten je nog kent. Schrijf deze boven de woorden in de zin. 

Zin 1: 

De Garisenda-toren en de Asinelli-toren bepalen al zo'n

 negenhonderd jaar de skyline van de Italiaanse stad Bologna. 

Zin 2: 

De twee scheve torens zijn de meest bezochte monumenten 

van de universiteitsstad.

Zin 3: 

Maar de eeuwenoude Garisenda is nu zowel de grootste trots 

als de grootste zorg van de stad. 

Grammatica woordsoorten

Deze woordsoorten ken je al:

• naamwoorden: zelfstandig, bijvoeglijk
• voorzetsel
• voornaamwoorden: persoonlijk, bezittelijk, aanwijzend, vragend
• werkwoorden: zww, hww, kww, wkww
• telwoorden: hoofdtelwoord (bepaald, onbepaald), rangtelwoord (bepaald, onbepaald)
• tussenwerpsel
  

Deze woordsoorten ga je nog oefenen:

• voegwoorden
• bijwoorden
  

Woordsoorten herhalen

zelfstandig naamwoord:

- je kunt er een lidwoord (de, het, een) voor zetten:      het boek

- je kunt er een verkleinwoord van maken:                        het boek - het boekje

- je kunt er meestal een meervoud van maken:              het boek - de boeken

- het is een eigennaam:                                                              Jan, Mc Donald's, Breda

Woordsoorten herhalen

bijvoeglijk naamwoord:

- zegt iets over een zelfstandig naamwoord:                 het leuke boek

- kan voor of na een zelfstandig naamwoord staan:  Het boek is leuk.

- stoffelijk bijvoeglijk naamwoord verandert niet:      het papieren boek

Woordsoorten herhalen

voorzetsel:

- woorden als:   in, over, onder, tussen, tot, naar, van

- staat voor een zelfstandig naamwoord:   in het huis, onder de brug

- kan door een ander voorzetsel vervangen worden: naar het huis, op de brug

Woordsoorten herhalen

Woordsoorten herhalen

aanwijzend voornaamwoord:

- woorden als:                           deze, dit, die, dat, zulke, dergelijke, zo'n

- wijs iets of iemand aan:    dit boek, deze school, dergelijke appels, zo'n huis

Woordsoorten herhalen

vragend voornaamwoord:

- woorden als: wie, wat, welke, wat voor (een)

- vraagt naar een persoon of ding:
          Wie zei dat?
          Wat eet jij?
          Welk boek?
          Wat voor een pizza wil jij?

- Let op: hoe, waarom, hoeveel, ... zijn géén vragende voornaamwoorden!

Woordsoorten herhalen

werkwoorden:

zelfstandig werkwoord: maken, schrijven, lopen, ...

     - is zelfstandig: kan zonder hulp van andere werkwoorden voorkomen

     - heeft een duidelijke betekenis

     - er staat altijd maar één zelfstandig werkwoord in een zin.

Anne leert de hele dag.    -    Anne heeft de hele dag geleerd.

Woordsoorten herhalen

werkwoorden:

hulpwerkwoord: zijn, hebben, zullen, worden, moeten, staan, gaan, zitten, ...

     - geeft géén handeling aan
     - helpt het zelfstandig werkwoord

Anne heeft gesport.    -    Anne moet nu gaan.    -    Anne is in Londen geweest.

Grammatica woordsoorten

Telwoorden:

• hoofdtelwoord: geeft een hoeveelheid aan.
    - bepaald: je weet het precies: een, twee, drie, honderd
    - onbepaald: je weet het niet precies: sommige, veel, alle, voldoende
  
  

Grammatica woordsoorten

Telwoorden:

• hoofdtelwoord: geeft een hoeveelheid aan.
    - bepaald: je weet het precies: een, twee, drie, honderd
    - onbepaald: je weet het niet precies: sommige, veel, alle, voldoende
  
  
• rangtelwoord: geeft een volgorde aan.
    - bepaald: je weet het precies: eerste, tweede, derde, honderdste
    - onbepaald: je weet het niet precies: zoveelste, laatste, middelste
  
  

Grammatica woordsoorten

Tussenwerpsel:

- woorden als: ach, sssst, welja, wham, hè, jeetje, ...

- geeft een uiting van een gevoel, is een klanknabootsing of een woord om de aandacht te trekken.

- wordt gescheiden door een leesteken (komma, uitroepteken, punt).

             Nou nou, kan het wat minder?

             Stop! Blijf hier!

            Mmmm ... wat een goddelijke taart!

Grammatica woordsoorten

Voegwoord (1):

- woorden als: en, of, want, maar, dus

- verbindt 2 zinsdelen:         Hebben jullie een kat en een hond?

                                                        Wat vind je leuker: een kat of een hond?

- verbindt 2 hoofdzinnen:  Frans vind ik makkelijk, maar Duits is best moeilijk.

                                                       Het is erg warm in huis, dus ik neem een douche.

In het werkwoordelijk gezegde kunnen twee zelfstandige werkwoorden staan.

1. waar
2. niet waar

In een naamwoordelijk gezegde staat altijd een koppelwerkwoord.

1. waar
2. niet waar

In elk gezegde kan een hulpwerkwoord staan.

1. waar
2. niet waar

Een koppelwerkwoord heeft een eigen betekenis.

1. waar
2. niet waar

Er kunnen meerdere hulpwerkwoorden in een zin staan.

1. waar
2. niet waar

Huiswerk

Theorieboek: lezen138 - 139 + 160 - 167

Maken oefenboek: 2, 3, 4, 5

Grammatica woordsoorten

Voegwoord (1):

- woorden als: en, of, want, maar, dus

- verbindt 2 zinsdelen:         Hebben jullie een kat en een hond?

                                                        Wat vind je leuker: een kat of een hond?

- verbindt 2 hoofdzinnen:  Frans vind ik makkelijk, maar Duits is best moeilijk.

                                                       Het is erg warm in huis, dus ik neem een douche.

Grammatica woordsoorten

Voegwoord:

- verbindt:  a) 2 zinsdelen
                        b) hoofdzin + hoofdzin
                        c) hoofdzin + bijzin

Grammatica woordsoorten

Voegwoord:

- verbindt:  a) 2 zinsdelen
                        b) hoofdzin + hoofdzin
                        c) hoofdzin + bijzin

- woorden als:     omdat, toen, hoewel, sinds, als, terwijl, dat, of

- voorbeeld:         Ik ga meteen beginnen, omdat ik veel huiswerk heb.

Grammatica

DOEL:

• Je weet wat een bijwoord is.
• Je kan bijwoorden herkennen.
• Je weet tot welke categorie een bijwoord behoort.
  

Bijwoorden

Een bijwoord is een woord dat extra informatie geeft.

Voorbeeld: Hij komt nooit op mijn verjaardag.

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Een bijwoord is een woord dat extra informatie geeft.

Voorbeeld: Hij komt nooit op mijn verjaardag.

Bijwoorden kun je indelen in categorieën:

• tijd:                                         gisteren, opeens, straks
  
• ontkenning:                        niet, nooit
  
• hoeveelheid:                      compleet, nauwelijks, slechts
  
• graad:                                    heel, erg, zeer, graag, tamelijk
  
• frequentie (hoe vaak):   altijd, soms
  
• plaats, richting:                hier, daar, links, nergens
  
• (rest):                                    ook, natuurlijk, misschien, gelukkig, helaas, bijvoorbeeld
  

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Een bijwoord is een woord dat extra informatie geeft.

Voorbeeld: Hij komt nooit op mijn verjaardag.

Bijwoorden kun je indelen in categorieën:

• tijd:                                         gisteren, opeens, straks
  
• ontkenning:                        niet, nooit
  
• hoeveelheid:                      compleet, nauwelijks, slechts
  
• graad:                                    heel, erg, zeer, graag, tamelijk
  
• frequentie (hoe vaak):   altijd, soms
  
• plaats, richting:                hier, daar, links, nergens
  
• (rest):                                    ook, natuurlijk, misschien, gelukkig, helaas, bijvoorbeeld
  

Let op:
Wanneer, waarom, waarheen, hoe en waarmee zijn ook bijwoorden!

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Oefenen!

blz. 230,

opdracht 8

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Grammatica

DOEL van vandaag:

• Je kent het verschil tussen een bijwoord en een bijvoeglijk naamwoord.
  

Bijwoord of bijvoeglijk naamwoord?

1. Lees de leertekst op p. 232!
   
   
2. Verschil bijwoord - bijvoeglijk naamwoord: Je oefent met opdr. 13.
   
   
3. Je oefent zelfstandig met opdr. 15ab.
   

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?