13.1-1 Het centrale zenuwstelsel deel 1 5V 2223

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H13 Zenuwstelsel

Inhoud hoofdstuk

13.1 Bouw centraal zenuwstelsel 

(onderdelen hersenen) 2 lessen

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

13.3 Impulsgeleiding (hoe gaan signalen 

door een zenuwcel) 2 lessen

13.4 Impulsoverdracht tussen neuronen 

13.5 Autonoom zenuwstelsel (onbewuste deel 

van het zenuwstelsel)

13.1 Het centrale zenuwstelsel I

Doelen deze week

Centraal zenuwstelsel (CZS)

Zenuwcellen (neuronen) van de 

hersenen en ruggenmerg 

met ondersteunende cellen.

Perifeer zenuwstelsel

(Uitlopers van) zenuwcellen, 

gebundeld in zenuwen, die 

zintuigen verbinden met het CZS en

het CZS met spieren en klieren.

Zenuw= bundel zenuwceluitlopers

Soorten neuronen

• Sensorische neuronen:

Zenuwcellen die impulsen vervoeren van zintuigen naar het CZS, vaak lange uitlopers.

• Motorische neuronen:

zenuwcellen die impulsen vervoeren van CZS naar spieren.

• Schakelneuronen:

Zenuwcellen binnen het CZS.

of klieren, vaak lange uitlopers.

Basisbouw van een neuron

Bouw van een zenuwcel

Witte en grijze stof

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Ruggenmerg

Hersenen

In het ruggenmerg en in de hersenen kun je een grijs en een wit gedeelte onderscheiden. Wat is het verschil?

1. In het ruggenmerg liggen de cellichamen binnen en de uitlopers buiten. In het CZS andersom
2. In het CZS liggen de cellichamen binnen en de uitlopers buiten

Witte en grijze stof

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Ruggenmerg

Hersenen

Bescherming CZS -ruggenmerg

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies 
• Hard vlies (buitenste)
  

Bescherming CZS-hersenen

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies
• Hard vlies (buitenste)
  

Bloed-hersenbarriëre

Tussen spinnenwebvlies en zachte hersen/ ruggenmergvlies zit hersenvocht en daar lopen de bloedvaten.

Geen directe verbinding

tussen bloed en hersenvloei-

stof.

Bloed-hersenbarriëre

Controle welke stoffen wel/ niet van bloed naar hersen-

vloeistof gaan door:

• tight junctions in bloedvatwand
• astrocyten om het bloedvat heen

Stoffen moeten dus door 2 cellen 

heen.

Transport bloed-hersenbarriëre

Diffusie:

Kleine en/ of vet-oplosbare stoffen: zuurstof, koolstofdioxide,

steroïdhormonen maar ook alcohol, cocaïne en antidepressiva.

Gefaciliteerd/ actief (transporteiwitten): 

Grotere moleculen zoals glucose of insuline -> selectief!

Anatomie hersenen (88C1)

+/- 1 tot 1,5kg

Anatomie grote hersenen 

• Twee helften
• Verbonden met de hersenbalk
• Schors en merg

Anatomie grote hersenen 

Primaire sensorische schors: ontvangt signalen van de gevoels-zintuigen/ gewaarwording.

Inkomend.

Anatomie grote hersenen 

Secundaire sensorische schors: interpretatie van de ontvangen signalen/ geheugen

Anatomie grote hersenen 

Primaire auditieve schors: ontvangt signalen van het gehoorzintuig/ gewaarwording. Inkomend.

Anatomie grote hersenen 

Secundaire auditieve schors: interpretatie van de ontvangen signalen/ geheugen

Anatomie grote hersenen 

Idem voor optische schors (gezichtszintuig)

Anatomie grote hersenen 

Primaire motische schors: stuurt de spieren/ klieren aan.

Uitgaand.

Anatomie grote hersenen 

Secundaire motorische schors: opgeslagen informatie over gecoördineerd uitvoeren van bewegingen. Motorprogramma's.

Anatomie grote hersenen 

Spraakcentrum van Wernicke - begrijpen van taal. 

Spraakcentrum van Broca - aansturen van het spreken.

Grote hersenen (88C3) 

Begrippen 13.1

centraal zenuwstelsel (CZS), neuronen (zenuwcellen), perifere zenuwstelsel, grijze stof, myeline, bloed-hersenbarriëre, tight junctions, astrocyten, gliacellen, grote hersenen, hersenbalk, hersenschors, sensorische centra, motorische centra, interpreteren