2.2 DNA en specialisatie van cellen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.1 Menselijke en dierlijke cellen

2.2 DNA en specialisatie van cellen

Vandaag: 

- Herhalen 2.1 

- Doorlopen 2.2 

Welk(e) organel(len) maakt/maken eiwitten?

1. Celkern
2. Mitochondriën
3. Golgisysteem
4. Ribosomen

Welk onderdeel van de cel zorgt voor energie?

1. Celkern
2. Mitochondriën
3. Golgisysteem
4. Endoplasmatisch Reticulum

Welk onderdeel van de cel verpakt eiwitten in transportblaasjes?

1. Celkern
2. Lysosomen
3. Golgisysteem
4. Endoplasmatisch Reticulum

Celorganellen

Een onderdeel van een cel met een bepaalde functie

• Celkern
• Endoplasmatisch reticulum
• Ribosoom
• Golgi-apparaat 
• Transportblaasjes
• Mitochondrium

Cellen

Celmembraan:

begrenzing van de cel, regelt wat er in- en uit gaat

Cellen

Grondplasma:

waterige inhoud van de cel.

Cytoplasma: inhoud van de cel inclusief  organellen

Celorganellen

Celkern:

bevat het erfelijk materiaal (DNA) in de vorm van chromosomen (2.4)

Celorganellen

Endoplasmatisch reticulum:

transportstelsel van membranen

ruw: ribosomen aan de buitenkant

glad: geen ribosomen aan de buitenkant 

Celorganellen

Ribosoom:

bestaat uit RNA en eiwitten, zijn betrokken bij het maken van nieuwe eiwitten (par4)

Celorganellen

Golgisysteem:

transportstelsel dat eiwitten bewerkt en blaasjes afsnoert zoals lysosomen/ transportblaasjes (par4)

Celorganellen

Mitochondrium:

energiecentrale van de cel: hier wordt glucose afgebroken mbv O₂, dit levert energie op (in de vorm van ATP) en CO₂

Cellen

Transportblaasje:

blaasje met verpakte eiwitten

Cellen

Lysosoom:

blaasje omgeven door een membraan waar enzymen in zitten (eiwitten die dingen kunnen afbreken zoals organellen)

Cellen

Celskelet:

geeft stevigheid aan de cel en richting aan transportprocessen.

Hoe ging het huiswerk?

Opdracht 14 -> opdracht die je helpt te leren!

Opdracht 18 -> een klein beetje toepassing

Opdracht 22 -> dat vraagt behoorlijk wat inzicht

Wat ga je doen?

Nakijken van je huiswerk via Classroom! 

Klaar? 

Lees de tekst op bladzijde 49 en 50 

Bouw van DNA en RNA + Van DNA naar RNA naar een eiwit 

En maak opdracht 23 en 26

Leerdoelen 2.2 DNA en specialisatie van cellen

1. Je kunt de bouw van DNA vergelijken met de bouw van RNA.

2. Je kunt de code van een stukje DNA via RNA naar een aminozuur vertalen. 

3. Je kent verschillende typen mutaties in DNA. 

4. Je kunt de stappen van de celcyclus beschrijven.

Wat maakt een spiercel anders dan een huidcel?

Hoe ziet het er uit?

Wat moet het kunnen?

Hoe lang leeft het?

Celspecialisatie

De ene cel is de andere niet doordat er verschillende eiwitten gemaakt worden in elke cel!

DNA bevat de bouwinstructie voor eiwitten: als andere genen aangezet worden, maakt de cel andere eiwitten

Gedraaide touwladder

'Het touw' bestaat uit een fosfaatgroep afgewisseld met een suiker (desoxyribose)

DNA-

molecuul

'De treden' bestaan uit baseparen. Er zijn vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G 

DNA-

molecuul

Nucleotide: bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

De ene streng is complementair aan (een soort negatief van) de andere.

Als je de ene weet, weet je de andere ook.

DNA-

molecuul

van DNA naar RNA

Een stuk DNA dat codeert voor één eiwit (eigenschap) is een gen.

De nucleotidevolgorde van dat stuk DNA is de code voor het maken van het eiwit.

Eiwitten bestaan uit een keten van aminozuren. Er zijn 20 verschillende aminozuren (BINAS 67H1).

van DNA naar RNA

Als het eiwit moet worden gemaakt wordt eerst van het gen een kopie gemaakt 

-> die kopie heet RNA

Verschil tussen DNA en RNA

RNA is enkelstrengs

RNA heeft een ribose als suiker

RNA heeft Uracil ipv Thymine als base

van DNA naar RNA

DNA wordt afgelezen en een  complementaire RNA streng wordt gemaakt

Tegenover de A wordt een U ingebouwd, tegenover T een A, bij C een G en bij G een C.

van DNA naar RNA

Opdracht:

Een stukje DNA = TAC AAC TGG CAC GGA CTG AAT

1. Maak ook de complementaire DNA streng.

2. Vervolgens vertaal je het DNA naar RNA.

van RNA naar eiwit

Het RNA verlaat de kern (via een kernporie) naar het cytoplasma en bindt aan een ribosoom.

Het ribosoom leest het RNA in steeds 3 basen tegelijk (codon).

van RNA naar eiwit

BINAS 71 G. Stel codon AAG. 

van RNA naar eiwit

BINAS 71 G. Stel codon AAG. 

van RNA naar eiwit

Opdracht:

Een stukje DNA = TAC AAC TGG CAC GGA CTG AAT

1. Maak ook de complementaire DNA streng.

2. Vervolgens vertaal je het DNA naar RNA.

3. Vertaal het RNA naar een aminozuurketen. 

van RNA naar eiwit

Translatie begint altijd bij een AUG code (het startcodon). Hiermee wordt een methionine aminozuur ingebouwd.

Er zijn een paar mogelijke stopcodons waarmee de translatie stopt ->  er wordt dan GEEN aminozuur meer toegevoegd aan de keten

Leerdoelen 2.2 DNA en specialisatie van cellen

1. Je kunt de bouw van DNA vergelijken met de bouw van RNA.

2. Je kunt de code van een stukje DNA via RNA naar een aminozuur vertalen. 

3. Je kent verschillende typen mutaties in DNA. 

4. Je kunt de stappen van de celcyclus beschrijven.

Huiswerk

Begrippenlijst 2.2 

Opdracht 25, 28, 29, 32, 33, 36, 39, 40, 41, 44, 46