B3: Immuniteit

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 4: Afweer

BS3: Immuniteit

BS4: Transplantatie en bloedtransfusie

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.
2. Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.

Primaire en secundaire reactie

Incubatietijd: 

De tijd tussen het binnendringen van ziekteverwekker en vertonen van ziekteverschijnselen.

Primaire reactie: vorming eerste antistoffen.

Secundaire reactie: veel antistof door antigenherkenning geheugencellen.

Immuniteit

Na de primaire reactie kan immuniteit optreden; 

 na infectie geen ziekteverschijnselen meer

Immunisatie

Actief: lichaam maakt eigen antistoffen

Passief: antistoffen worden aangeleverd.

Kunstmatig: door prikje, ook wel immunisatie.

Vaccinatie

= kunstmatig actieve immuniteit

Bij vaccinatie wordt het antigen van de ziekteverwekker ingebracht.

Dat kan op verschillende manieren.

Uitbanning van bepaalde ziekten.

Serum

= kunstmatig passieve immuniteit

Antiserum: = bloedplasma zonder stollingseiwitten (met antistoffen), afkomstig uit bloed van immuun mens of dier

Nadeel: allergische reactie op andere antistoffen in antiserum

Immuniteit

Hoeveel mensen gaan er in Nederland elk jaar dood op de wachtlijst voor een orgaan?

Welk percentage van de familie weigert een postmortaal donatieverzoek van het ziekenhuis na het overlijden van hun familielid? (Beslissing patiënt onbekend)

Welk percentage van de familie weigert een postmortaal donatieverzoek van het ziekenhuis na het overlijden van hun familielid? (Patiënt is geregistreerd donor)

de nieuwe donorwet

Sinds 1 juli 2020 is de donorwet in werking getreden. Hierdoor is iedereen automatisch donor, tenzij je hebt aangegeven in het donorregister dat je dat niet wilt zijn. De familieleden mogen nog steeds nee zeggen.

Ben jij al geregistreerd?

Je mag ook nee zeggen,

Of ja natuurlijk, dat mag al vanaf 12 jaar, je familie kan nog steeds nee zeggen.

afstotingsreacties

Menselijke cellen hebben ook antigenen.                              (= het HLA-systeem)

Hierdoor kunnen jouw lymfocyten je lichaamseigen cellen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen (van het donororgaan). 

T-cellen: vernietigen de cellen van het donororgaan

B-cellen: acute afstoting door gevormde antistoffen

Medicijnen: onderdrukken de afstotingsreactie

Wat is HLA?

Het HLA zijn de antigenen op lichaamscellen van mensen.

Welk type HLA je hebt is erfelijk bepaald. 

Familieleden hebben dus vaak overeenkomsten.

Wat is HLA?

De paarse cel is een B-lymfocyt of B-cel die antistoffen maakt tegen de antigenen op een lichaamsvreemde cel (van een donororgaan).

Dit is wat er gebeurt bij acute afstoting, dit gebeurt gelukkig niet vaak.

HLA/MHC-matching

Als er een orgaantransplantatie noodzakelijk is wordt er naar veel meer gekeken dan alleen naar de bloedgroep. Er zijn ontzettend veel verschillende eiwitten aan het oppervlak van cellen die allemaal anders kunnen zijn.

Het uitgangspunt is ALLE eiwitten moeten lichaamsEIGEN zijn als er geen reactie van het immuunsysteem gewenst is.

Alle eiwitten die hierin een rol spelen worden HLA eiwitten genoemd.

Resusfactor - ontdekt bij apen

Tekst

Resusfactor

Mensen met Rh- hebben geen resusantigeen, maar ook geen antistoffen tegen het resusantigeen.

Bij zwangerschappen kan de resusfactor voor problemen zorgen.

Na een zwangerschap van een Rh+ kind gaat de Rh- moeder antistoffen en geheugencellen maken.

2e kindje is ook Rh+ = Resuskindje:

Krijgt te weinig zuurstof door afbraak van rode bloedcellen door antistoffen van de moeder

Gevolg: Hersenbeschadiging of overlijden

Resusbaby

• Een resusnegatieve moeder kan in verwachting zijn van een resuspositief kind.
  
• Bij de eerste zwangerschap levert dat geen problemen op.
• Bij bevalling: contact tussen bloed moeder en kind -> moeder maakt anti-resus en geheugencellen.
  
• Bij tweede zwangerschap: anti-resus door placenta naar foetus -> bloedafbraak bij het kindje.
  

Resusfactor

In deze afbeelding is te zien wat er gebeurt als een vrouw in verwachting is van een resuspositief kindje.

resusfactor kan gevaarlijk zijn tijdens zwangerschappen

dit kan voorkomen worden door de moeder kunstmatig passief te vaccineren met resus-antistoffen

(dan maakt de moeder zelf geen geheugencellen aan) tegen de rode bloedcellen van de baby (in week 30 van de zwangerschap)

Verdeling bloedgroepen

ABO systeem- agglutinatie

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.
2. Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.

Aan de slag

BS3 opdr. 20 t/m 39  

Begrippenlijst BS3 en BS4

Vaccineren is een voorbeeld van

1. Actieve natuurlijke immuniteit
2. Passieve natuurlijk immuniteit
3. Passieve kunstmatige immuniteit
4. Actieve kunstmatige immuniteit

Na een griep ben je beter geworden.

1. actieve natuurlijke immuniteit
2. actieve kunstmatige immuniteit
3. passieve natuurlijke immuniteit
4. passieve kunstmatige immuniteit

Je krijgt de griepprik.

1. actieve natuurlijke immuniteit
2. actieve kunstmatige immuniteit
3. passieve natuurlijke immuniteit
4. passieve kunstmatige immuniteit

Waarom moeten mensen elk jaar opnieuw gevaccineerd worden tegen de griep?

1. Het vaccin is na een jaar uitgewerkt.
2. Het griepvirus verandert steeds van vorm.
3. De geheugencellen raken uitgewerkt.
4. Alle antistoffen zijn na een jaar afgebroken.

Wat is/zijn de reden(en) dat je zo vaak verkouden wordt?

1. je kan geen antistoffen maken tegen het verkoudheidsvirus
2. het verkoudheidsvirus verandert snel
3. er zijn heel veel verschillende verkoudheidvirussen
4. je bent niet ingeënt tegen verkoudheidsvirussen

Is het inspuiten van antistoffen uit paardenbloed voorbeeld van actieve of passieve immunisatie?

1. actief
2. passief

biologiepagina.nl