3.3 kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

3.3 Kruisingen

Homozygoot

Hetzelfde/gelijk

de 2 allelen voor één erfelijke eigenschap zijn hetzelfde

Heterozygoot

Verschillend/ongelijk

de 2 alleen voor één erfelijke eigenshap zijn verschillend

Dominant of recessief

Het allel dat altijd tot uiting komt is dominant. Als het niet tot uiting komt, is het gen recessief

Dominant allel = Bruin haar: hoofdletter

Recessief allel = Blond haar: kleine letter

Hoe noteren we dit?

Letter naar keuze, met duidelijk verschil tussen hoofdletter en kleine letter. vb Hh, Bb, Rr, Aa

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Intermediair : Beide genen komen tot uiting bij intermediair fenotype! Soms zijn twee genen even sterk.

We praten dan niet van dominant / recessief maar van een intermediair fenotype.

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

planning

huiswerk bespreken/ maken

Kruisingen 3.3

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

• Kan je zelfstandig een kruisingsschema maken.
• Je kunt uitrekenen wat de kansen zijn dat een nakomeling een bepaald kenmerk krijgt.

Belangrijk: gebruik deze basisstof een schrift om vaardigheden in te oefenen!

Afkortingen die je moet kennen voor het maken van kruisingen

P = De ouders (komt van parents)

F1 = 1e generatie nakomelingen (kinderen van de P) 

F2 = 2e generatie nakomelingen (kinderen van de F1)

Stappenplan kruisingen

Stap 1: bepaal het genotype van de ouders en schrijf de (hoofd)letters op.

Stap 2: bedenk welke allelen in de geslachtscellen van de ouders kunnen voorkomen en schrijf dit op.

Stap 3: maak een schema en stel daarmee vast welke genotype en fenotype de nakomelingen kunnen hebben --> F1 (1e generatie nakomelingen).

Stap 4: stel vast welk genotype en fenotype de dieren in de F2 (2e generatie nakomelingen) kunnen hebben door stap 1, 2 en 3 te herhalen, met de kinderen van de F1 als ouders (p).

denkstap

het gele mannetje heeft sowieso 2 recessieve allelen, want als er een dominant allel (voor zwarte vacht) aanwezig was in haar genotype, dan was ze zwart geweest.

Het gele mannetje is dus homozygoot recessief.

Uit het verhaaltje halen we...

vrouwtje = homozygoot dominant

mannetje = homozygoot recessief

We schrijven op

p: AA x aa

Opschrijven

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

Opschrijven

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

--> Schema maken

F1: 100% genotype Aa, fenotype zwart

te maken schema:

Opschrijven

Berekening F1

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

F1: 100% genotype Aa, fenotype zwart

Berekening F2

p: Aa x Aa

Geslachtcellen: A of a (zowel moeder, als vader)

--> Schema maken

F2: 

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

OF opschrijven als verhouding

Aa, AA en aa in een verhouding van 2:1:1

zwart en blond in een verhouding van 3:1

te maken schema:

Kansen en verhoudingen noteren

Kansen

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

verhouding

Aa, AA en aa in verhouding 2:1:1 

zwart en blond in verhouding 3:1

Uitspreken als: "2 staat tot 1 staat tot 1"

Uitspreken als: "3 staat tot 1"

Oefenen: kruisingsschema

Bij runderen is het gen voor zwarte haarkleur Dominant over het gen voor rode haarkleur. Gebruik de letters A en a. Een zwartharige koe die homozygoot is voor de haarkleur, wordt gekruist met een rood harige stier.

a) Maak het kruisingsschema

b) Wat is het genotype van F1?

Een F1 koe wordt bevrucht door een F1 stier

c) Maak het kruisingsschema

d) Hoeveel % zwartharige nakomelingen zijn er?

e) Hoeveel % nakomelingen hebben het genotype Aa

f) Wat is de kleur van de nakomeling die het genotype Aa heeft?

g) Wat is het fenotype (wat is de kleur) van het rund met het genotype aa?

Bij runderen is het gen voor zwarte haarkleur Dominant over het gen voor rode haarkleur. Gebruik de letters A en a. 

Een zwartharige koe die homozygoot is voor de haarkleur, wordt gekruist met een rood harige stier.

a) Maak het kruisingsschema

b) Wat is het genotype van F1?

Een F1 koe wordt bevrucht door een F1 stier.

c) Maak het kruisingsschema

d) Hoeveel % zwartharige nakomelingen zijn er?

e) Hoeveel % nakomelingen hebben het genotype Aa

f) Wat is de kleur van de nakomeling die het genotype Aa heeft?

g) Wat is het fenotype (wat is de kleur) van het rund met het genotype aa?

Oefen de kruising in je schrift

Antwoord

Kijkend naar dit kruisingsschema, wat is dan de kans op homozygoot dominant?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Homozygoot zijn voor 1 erfelijke eigenschap betekent 2 gelijke genen.

1. juist
2. Onjuist

Dominant betekent bij erfelijkheid

1. Zwak. Kleine letter gebruiken
2. Zwak. Grote letter gebruiken
3. Sterk. Kleine letter gebruiken
4. Sterk. Grote letter gebruiken

Wat is een allel?

1. Dit is een andere benaming voor een gen
2. Dit is een erfelijke ziekte
3. Dit is een mutatie in en geslachtschromosoom
4. Dit is een variant van een gen

Iemand gaat zijn haren verven. Verandert ze hierdoor haar genotype of fenotype

1. Fenotype
2. Genotype

Bij welke van deze kruisingen hebben alle nakomelingen hetzelfde genotype?
Maak de schema's in je schrift.

1. RR x rr
2. Rr x rr
3. RR x Rr
4. Rr x Rr

Moeder kat heeft een wittte vacht met genotype aa.

Vader kat heeft een zwarte vacht.

Ze krijgen in ieder geval 1 kitten met een witte vacht.

Vul de kruisingstabel in.

Moeder

Vader

A

a

a

a

Aa

Aa

aa

aa

Aan de slag!

Thema 3, basisstof 3

- Opdrachten 1 t/m 5

blz 185: eerst doorlezen, dan de opdrachten maken

Schrijf de berekeningen op de geleerde manier in je schrift.