HO 5: Barok - les 1

• KUA
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

BAROK

H5: 1600 - 1750  

Beeldende Kunst en Bouwkunst

LES 1

huiswerk gemaakt?    

1. Wat is een intermezzo

2. Hoe ziet de opbouw van hofdansen tijdens een banket eruit

3. Wat zijn de Pavane en de Gaillarde

4. Wat is een madrigaal

5. Welke vorm van theater zie je hier

korte combinatie van zang-, dans en toneelstuk opgevoerd tijdens onderbrekingen van een grote feestbanketten 

Basse danse - moresca - volta

Van rustige ceremoniele dans, naar wat bewegelijker dans en eindigen met wildere dansen

hofdansen

meerstemmig lied in de moederstaal over wereldlijke zaken

Commedia dell'arte

BAROK

blz. 46-50 

ALGEMEEN

BAROK

BAROK

Manierisme

Contrareformatie

Theatraal Hofbestaan

Wereldheersers

Lodewijk XIV

Propaganda

Totaalkunst

Drama en Emotie

Clair Obscur

Dynamiek

Plasticiteit

Wetenschap

Trompe l'oeil

classicerende barok

zuidelijke stijl

BERNINI

CARAVAGGIO

RUBENS

BAROK

Beeldende Kunst	Bernini Caravaggio Rubens
Bouwkunst	Bernini (Rome) Le Vau (Frankrijk) - Paleis van Versailles -
Muziek	Monteverdi Vivaldi Jean Baptiste Lully
Dans & Theater	Moliere Jean Baptiste Lully Lodewijk IVX

BAROK

blz. 55-59

Schilderkunst

Je krijgt 9 schilderijen te zien die tot de schilderkunst van de barok behoren. Bekijk ze goed en noem na afloop de overeenkomsten.

SCHILDERKUNST

BAROK

Caravaggio 

Kruisiging van Petrus  

(1601)

SCHILDERKUNST

BAROK

Caravaggio 

Graflegging 

(1602)

SCHILDERKUNST

BAROK

Nicolas Poussin, 

De heilige familie op de trap 

(1648)

SCHILDERKUNST NEDERLAND

BAROK

Peter Paul Rubens (1577– 1640) was een Zuid-Nederlands schilder van Vlaamse barok, tekenaar en diplomaat, werkzaam in Antwerpen.

BAROK

Rubens 

Oorlog en vrede 

(1630)

SCHILDERKUNST NEDERLAND

SCHILDERKUNST

BAROK

Diego Velásquez

Las Meninas

1656

SCHILDERKUNST

BAROK

Diego Velásquez, Las Meninas, 1656

SCHILDERKUNST

BAROK

Diego Velásquez

zelfportret 

(1643)

SCHILDERKUNST NEDERLAND

BAROK

Rembrandt,

De nachtwacht 

(1642)

wat hebben bovenstaande schilderijen met elkaar gemeen?

NOEM KENMERKEN
VOORSTELLINGSASPECTEN
SCHILDERKUNST BAROK (blz 56)

KENMERKEN
VORMGEVINGSASPECTEN
SCHILDERKUNST BAROK (blz. 56)

SCHILDERKUNST

BAROK

• Extreem realisme
• Compositie: diagonalen voor dynamisch 

• dynamiek en dramatisch effect
  
• gezichtsuitdrukking en houding
• dieptewerking
• beweging 
• Clair-obscur
  = extreem licht-donkercontrast 
  - Achtergrond is donker
  - Petrus baadt in het licht 

Caravaggio
, Kruisiging van Petrus  (1601)

ALGEMEEN

SCHILDERKUNST

BAROK

• Om mensen te imponeren en te overtuigen van de macht en glorie van de Katholieke kerk (Spanje en Italië). (contrareformatie)
  
• Verschil katholiek en protestants: mystieke ervaring tov het woord is de essentie; via beeld is mystieke ervaring mogelijk
  
• Stijl van machthebbers (Propaganda-pracht en praal ) om hun absolute heerschappij te onderstrepen  

ALGEMEEN

BAROK

blz. 53-55

Beeldhouwkunst

Renaissance

Barok

Herontdekking Klassieken

Donatello grijpt terug op zijn klassieke voorgangers. Maakt evenals de klassieken gebruik van geidealiseerde vormen, contra posto.

Donatello was de eerste beeldhouwer die na de klassieke oudheid een ruiterstandbeeld in brons giet.  

Donatello

Brons, ca 1440

Michelangelo 

Marmer, 1504 

Bernini, Marmer, 1624

Michelangelo        Bernini

Marmer, 1504         Marmer, 1624

Renaissance

Barok

De David van Bernini was duidelijk op de David van Michelangelo gebaseerd. 

Bekijk beide beelden goed en benoem de verschillen in voorstelling en vormgeving.

Bekijk beide beelden goed en benoem de verschillen in voorstelling en vormgeving.

Verschillen in vormgevingsaspecten
Beeldhouwkunst
Barok versus Renaissance.

BEELDHOUWKUNST

BAROK

De Extase van Theresia (1647–1652) is een meesterwerk van de Italiaanse kunstenaar Gian Lorenzo Bernini uit de tijd van de barok. Het beeld is te vinden in de basiliek van Santa Maria della Vittoria in Rome.

Lees op blz. 55 over De extase van Theresia. Wat maakt dit beeld typisch barok? Noem drie kenmerken.

BEELDHOUWKUNST

BAROK

Hoofd van Medusa (1638-1648) 

Gian Lorenzo Bernini 

BAROK

BEELDHOUWKUNST

 BERNINI 

Pluto en Proserpina

1622

Pluto en Proserpina (1621) Dit beeld is zo uitzonderlijk omdat Bernini hier als het ware de hardheid van het marmer ontkent. Pluto grijpt Proserpina vast en drukt letterlijk met zijn vingers in het bovenbeen. Het marmer is geen marmer meer: het is vlees, en de figuren in dit beeld lijken te leven en echte emoties te voelen. 

 BERNINI 

APOLLO EN DAPHNE 

(1622-1625)

BAROK

BEELDHOUWKUNST

 Apollo en Daphne (1625) Op het moment dat Apollo Daphne probeert te verkrachten veranderen de goden haar in een laurierboom. Dit moment heeft Bernini werkelijk fantastisch uitgebeeld. Het opvallendste onderdeel van dit beeld zijn de laurierblaadjes die groeien uit Daphne's vingertoppen, die zo dun en fijn zijn dat het licht gewoon door het marmer heen straalt.

KENMERKEN
VORMGEVINGSASPECTEN
BEELDHOUWKUNST BAROK

BAROK

blz. 50-53

Bouwkunst

ARCHITECTUUR

BAROK

Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) was een Italiaanse architect en beeldhouwer uit de barokperiode.

Sint Pieter Rome

* Bernini ( van het Baldakijn)

Plein is een grote zuilerij

daarboven allerlei beelden 

imitatie oudheid

ARCHITECTUUR

BAROK

Tussen 1656 en 1667 construeerde Bernini het Sint-Pietersplein in Rome, het plein voor de Sint-Pietersbasiliek, in opdracht van paus Alexander VII.

ARCHITECTUUR

BAROK

Zuidelijke Barok

Carolus Borromeus

San Carlo alle Quattro Fontane, 

Rome, 1634 en 1677 

ARCHITECTUUR

BAROK

Interieur

Andrea Pozzo

St. Ignatiuskerk in Rome

Totaalkunst

De Noordelijk versie van Barok vinden we in Paleis het Loo en Versailles. 

Classicerende barok

ARCHITECTUUR

BAROK

Kenmerken vormgevingsaspecten
Bouwkunst Barok

Renaissance	Barok
Gevels van palazzos en kerken zijn vlak	Gevels worden geleed en het reliëf wordt 3d Convexe (bol) en concave (hol) gevels
gebruik klassieke elementen en klassieke proportieleer	gebruik klassieke elementen , nu louter als decoratie
gebruik zuilen en pilasters	gebruik grote zuilen en pilasters, nu over 2 of zelfs 3 verdiepingen verspreid ( Kolossale orde )
sterke nadruk op harmonie, geometrie, symmetrie	Zuidelijke stijl : triomfantelijk, groots, vol ornamenten en versieringen
	Noordelijke stijl: meer nadruk op geometrie, oogt 'strenger' dan zuidelijke stijl.
	Classicerende barok: strenge geometrische stijl in Frankrijk en Nederland

Tijdens de barok is er sprake van totaalkunst. Leg uit aan de hand van het paleis van Versailles wat dit is en wat het doel ervan is.

afbeelding 5: Bernini, Sint Pietersplein Rome (17e eeuw)

De barok is bij uitstek geschikt om te imponeren en macht tot uitdrukking te
brengen. 

Architect en beeldhouwer Bernini voltooit in de zeventiende eeuw de nieuwe Sint-Pieter in Rome. Bernini’s belangrijkste toevoegingen aan de Sint-Pieter zijn het plein (afbeelding 5) en het grafmonument boven het graf van apostel Petrus (afbeelding 6).

  

5. Leg aan de hand van de vormgeving van deze toevoegingen uit hoe Bernini erin slaagt de bezoekers van de Sint-Pieter te imponeren.

- Leg dit eerst uit voor het Sint Pietersplein,

- Leg dit vervolgens uit voor het grafmonument.

afbeelding 6: Bernini, Grafmonument Petrus (17e eeuw)

Oefenvraag

Leg aan de hand van de vormgeving van het plein uit hoe Bernini erin slaagt de bezoekers van de Sint-Pieter te imponeren.

Leg uit aan de hand van de vormgeving van het baldakijn hoe Bernini de bezoekers imponeert.

 Eindvragen BAROK                 

1.  Wat is het verband tussen de contrareformatie en de barok?

2. Spreken we van een vloeiende overgang van de Renaissance naar de Barok of een abrupte verandering?

3. waarin verschilt de beeldende kunst tijdens de reformatie met die van de contrareformatie?

4. Wat hebben Versaille, Rome, Spanje, Engeland met elkaar gemeen?

5. Wat was ook wel de bijnaam van Lodewijk XIV

Door zijn deelname aan het 'balllet van de nacht' waar hij de rol van de zon speelde werd hij ook wel de ' zonnekoning' genoemd.

Er zijn twee opvattingen:

1 er is sprake van een vloeiende overgang omdat: kunstenaars via manierisme de renaissance uitbundiger, beweeglijker, emotioneler maken en zo de barok inluiden

2 er is sprake van een tegenstelling omdat kunst in de renaisance vooral statisch, evenwichtig was met weinig contrast terwijl kunst in de barok veel contrast, effecten en beweging kent.

De Barok komt voort uit de contrareformatie. De katholieke kerk gebruikt de kunsten om de gelovigen weer naar hun kerk te halen.  De kunstwerken maken van het kerkbezoek nog meer een emotionele beleving door muziek, architectuur en beeldende kunsten emotioneler, dynamischer en/of rijker en decoratiever te maken)

dit zijn de meest kenmerkende, toonaagevende hoven van de 17e eeuw.

De reformatie streeft juist naar soberheid en eenvoud terwijl de contrareformatie streeft naar grootsheid, pracht en praal.