Hoofdstuk 1 - Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 1

Gedrag

LessonUp

• Download de app of ga naar lessonup.app
• Voeg jezelf toe aan de klas met de code: zxrye
• Log in met Office 365 en je schoolaccount

Gebruiken van boek

• Opdrachten ( ) en *
• Toepassen
• Examentraining en samengevat
• Practica

1.1 

• Je licht de sociale functies van gedrag toe en de rol in het vergroten van de overlevingskansen
  
• Je herkent de sociale functies van rituelen en signalen
  
• Je beschrijft hoe territoriumgedrag de overlevingskansen voor het individu vergroot
  
• 
  

Groepswerk: lees 1.1 en zoek op het internet een passend voorbeeld van territoriumgedrag, paringsgedrag en broedzorg bij dieren. Upload hier een foto, zorg dat je groepje er uitleg bij kan geven.

Gedrag

- Handelingen die met elkaar samenhangen en samen een doel hebben.

- Respons op een prikkel uit de omgeving (signaal als het van een soortgenoot komt)

- Verhoogt overlevingskansen

Sociaal gedrag

- Ritueel gedrag

- Persoonlijke ruimte

- Aanzien (rangorde)

- Communicatie

- Paringsgedrag en broedzorg

Bedenk met je groepje het beste antwoord op deze vraag en op vraag 3 uit 1.1.

Bespreek met je groepje vraag 3 en bedenk gezamenlijk het beste antwoord op de vraag.

1.2

- Je herkent verschillende typen prikkels die een rol spelen bij het ontstaan van gedrag

- Je legt uit hoe motivatie en drempelwaarde de reactie op een prikkel bepalen

- Je herkent aangeboren en aangeleerd gedrag

Prikkels

- Inwendige en uitwendige

- Respons

Sleutelprikkels

- Prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

- Supernormale prikkel: versterkte sleutelprikkel, hierop volgt een extra sterke respons

Motivatie en drempelwaarde

• Hogere motivatie zorgt voor lagere drempelwaarde en andersom

Aangeboren en aangeleerd

Aangeboren: gedrag dat is vastgelegd in het erfelijk materiaal. Alle organismen van een soort kunnen dit gedrag vertonen, wordt ook wel instinct genoemd. Reflexen horen ook bij aangeboren gedrag.

Aangeleerd: gedrag dat is ontstaan uit een leerproces, dit is wat een organisme tijdens het leven leert.

1.3

- Je herkent verschillende vormen van conflictgedrag

- Je herkent klassieke en operante conditionering

Conflictgedrag

Ambivalent gedrag

Overspronggedrag

Omgericht gedrag

Zoek met je groepje van elke soort conflictgedrag een voorbeeld uit het dierenrijk.

Conditioneren

• Klassiek: koppelen neutrale prikkel (bel) aan een prikkel (eten) die bepaald gedrag (kwijlen) oproept - passief leren
• Operant: leggen van verband tussen gedrag (poot geven) en voordeel (beloning) of nadeel dat dit oplevert - actief leren
  

1.4

- Je herkent de bouwstenen waaruit gedrag is opgebouwd

- Je beschrijft de elementen van gedrag in een ethogram

- Je ontwerpt een gedragsonderzoek met een correcte onderzoeksvraag, ethogram en protocol

Leergedrag

- Imitatie: gedrag dat je leert door een soortgenoot na te doen

- Inzicht: bedenken van een oplossing voor een probleem, hiervoor is begrip van oorzaak en gevolg nodig.

Gedrag beschrijven

• Gedragselementen: losse gedragingen (voedsel oppakken)
• Gedragsketen: gedragselementen volgen elkaar op in een bepaalde volgorde 
• Gedragssystemen: samenhandende gedragsketens (voedsel verzamelen)

1.5

- Je herkent verschillende vormen van leergedrag bij mensen (en dieren)

- Je herkent waarden en normen van menselijk gedrag

Ontwikkeling kinderen

• Na 3 maanden meer bewust gedrag - aangeleerd
• Na 8-9 maanden los van ouders en omgeving
• Na 2-3 jaar eigen 'ik'
• Spelen om spieren te leren beheersen, sociale vaardigheden oefenen, rollenspellen (rolpatronen)

Inprenten

Leren in de gevoelige periode (moeder herkennen door beweging en geluiden, taal leren, soortgenoten herkennen)

Leergedrag

• Trial and error: leren door uit te proberen, als het lukt is dit een beloning, als het niet lukt een straf
• Gewenning: niet meer reageren op een prikkel die geen zinvolle informatie bevat

Normen en waarden

Waarde: opvatting over wat belangrijk is in ons bestaan (bijv. eerlijkheid)

Norm: gedragsregel gebaseerd op een waarde (bijv. je mag niet liegen, niet spieken, niet stelen)

• Ritueel gedrag, rangorde, territorium(gedrag), dreiggedrag
  
• Prikkels (inwendig en uitwendig) en signalen, sleutelprikkel en supernormale prikkel
• Motivatie en drempelwaarde
• Aangeboren gedrag (instinct)
• Ambivalent, oversprong-, en omgericht gedrag
• Klassiek (Pavlov) en operant conditioneren
• Gedragselementen, gedragsketen, gedragssytemen
• Ethogram (kwalificeren) en protocol (kwantificeren), antropomorfisme
• Reflexen, bewust gedrag, spelen
• Inprenten, trial and error, imitatie, gewenning
• Normen en waarden

Geef de naam die in de gedragsleer wordt gebruikt voor een bepaald signaal zoals het feromoon, dat deze reactie bij de mannetjes opwekt.

Met welke term uit de ethologie zou je het gedrag van de watervlooien kunnen omschrijven als zij op willekeurige wijze op zoek zouden gaan naar plekken met een hogere zuurstofconcentratie?ing

1. Gewenning
2. Inzicht
3. Klassieke conditionering
4. Trial and error