Beweging van 80 en Realisme

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Literatuurgeschiedenis negentiende eeuw

Waarom is deze afbeelding 'romantisch'?

Humor

• gevoeligheid en onvrede over alledaagse werkelijkheid kunnen humor oproepen -> omgaan met kloof tussen werkelijkheid en ideaal

Beweging van Tachtig/ Tachtigers

• 1885 De Nieuwe Gids  (De Gids 1873 verleden als leerzame spiegel -> historische roman)
• literatuur bevrijden van religieuze, morele en didactische doeleinden
• zetten zich af tegen voorgangers (domineedichter)
• tegencultuur/ l'art pour l'art/ individualisme/ stemmingskunst
• Willem Kloos/ Lodewijk van Deyssel/ Frederik van Eden en Herman Gorter

Realisme

Romantische en realistische literatuur: 

• Ontstonden niet na elkaar, maar naast elkaar.
• Kunnen beide voorkomen in het oeuvre van één schrijver.
• Ontstonden in de negentiende eeuw, maar ook nu worden er nog teksten geschreven die duidelijke romantische of realistische kenmerken hebben.

Frederik van Eeden (1860-1932)

• Tachtiger
• Psychiater
• Maatschappijhervormer

• De kleine Johannes (1887) = cultuursprookje = romantische literatuur
• Van de Koele meren des doods (1900) = naturalistische roman= realistische literatuur

1

Realistische literatuur kenmerken (algemeen):

1. Realistische schrijvers streefden en streven ernaar hun teksten een zo getrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid te laten zijn (realisme-effect).
2. Het realisme richtte en richt zich op de eigentijdse werkelijkheid, waarbij er aandacht is voor personages uit alle lagen van de bevolking.
3. Realistische schrijvers gaan uit van de (filosofische) aanname dat werkelijkheid en waarheid met de zintuigen kunnen worden gezien en blootgelegd (waarheid tonen). Ze omarmen de moderniteit (+ waarheid kennen en doorgronden met behulp van moderne wetenschap).
4. De teksten gaan over sociale mobiliteit en (in) stabiliteit.

De realistische roman maakt in de loop van de negentiende eeuw een ontwikkeling door van nog belerend naar objectief en naturalistisch.

Belerend realisme

• beschrijving eigentijdse werkelijkheid
• moraliserende bedoeling
• mijden schokkende onderwerpen
• eenvoudige personages (goed/ slecht)
• happy end

Objectief realisme

• tekst moet zo neutraal mogelijk zijn
• objectieve, neutrale verteller
• taboeonderwerpen
• ontbreken moralisering

Naturalisme (Zola)

• geïnspireerd door de wetenschap (filosofie van het positivisme)
• determinerende omstandigheden (de vrije wil van de mens wordt aan banden gelegd erfelijkheidsfactoren en sociaal milieu)
• temperamentleer
• geen moralistische verteller/ ruimte- en tijdsbepalingen zijn concreet, levensecht en realistisch
• afloop van het verhaal wordt bepaald door oorzaak en gevolg --> vaak een slechte afloop.