Hoofdstuk 2 paragraaf 8

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 2

Endogene en exogenekrachten 

paragraaf 8 - verwering en erosie

vandaag

• leerdoelen
• Herhaling
• uitleg paragraaf 8 
• verwerking
• maken opdrachten 
• afsluiten 

Leerdoelen

Je weet het verschil tussen mechanische (fysische) en chemische verwering. 

Je kent de klimatologische omstandigheden waaronder de soorten verwering en erosie vooral voorkomen.

Je kent de soorten massabewegingen en hoe ze ontstaan.

Samengevat

Stratovulkaan: 

- bij subductie

- taaie gassen / hoge druk > explosief

- stijle kegelvorm

Schildvulkaan:

- bij divergente plaatgrens

- bij hotspot (eilandketen)

- lage druk > effusief

- laag en plat

Soorten verwering (hoofindeling)

1) Fysische (=mechanische verwering)

2) Chemische verwering

• Belangrijk verschil: bij fysisch verandert de samenstelling van gesteente niet, bij chemisch wel

1. Fysische (mechanische) verwering

Door:

1. Temperatuurverschillen
2. Afwisseling vorst en dooi (vorstverwerking)
3. Biologisch: wortels groeien in spleten (duwkrachten), worden dikker > gesteente barst

Temperatuurverschillen

Warm > steen zet uit

Koud> steen krimpt

Als dit heel vaak gebeurt barst de steen

Afwisseling vorst - dooi

• In spleetjes komt water dat uitzet als het bevriest, de steen wordt "open" geduwd
• Als het dooit wordt de spleet weer kleiner
• Als dit vaak gebeurt barst de steen

Duwkrachten

• Bijv. boomwortels die groeien duwen steen kapot
• Dit is fysisch, maar ook biologisch

2. Chemische verwering

Door:

1. oplossen in water
2. inwerking van zuren
3. reageren met zuurstof (oxyderen)(bij ijzer: roesten)

Gevolgen verwering

• Chemisch: ontstaan van een dikke verweringslaag
• Fysisch: verbrokkeld gesteente rolt en valt naar beneden

Fysische verwering en klimaat

Fysische verwering verloopt sneller als

• de temperatuur sterk wisselt
• de temperatuur regelmatig de 0°C passeert
• het gesteente bloot ligt

Chemische verwering en klimaat

Chemische verwering verloopt sneller als

• de temperatuur hoog is
• de vochtigheid hoog is
• het gesteente bedekt is

Waar kom je fysische verwering tegen? En waar juist chemische verwering?

Toepassing

                       Noteer achter de verwering welk landschapszone je tegenkomt. Kies uit: aride, gematigde, tropisch, polaire & boreaal.

1.  Sterkste fysische verwering 

2. Zowel fysisch als chemische verwering

3. Sterkste chemische verwering

4. Nauwelijks fysische verwering

Antwoord Toepassing

- Schrijf de landschapszones onder elkaar in je schrift: (tropisch, aride, gematigde, boreaal & polair) 

- Schrijf de volgende zinnen achter de juiste landschapszone:

1.  Sterkste fysische  verwering -> aride

2. Zowel fysisch als chemische verwering > gematigde

3. Sterkste chemische verwering > tropisch

4. Nauwelijks fysische verwering > polaire, boreaal

Wat is erosie?

Welke vier vormen van erosie onderscheiden we?

Pak je aantekeningenstencils erbij

Vier soorten van erosie

Schurende werking van met puin (verweringsmateriaal) beladen wind, water en ijs:

1) Zee: Mariene erosie

2) Rivierwater: Fluviale erosie

3) Wind: Eolische erosie

4) IJs: Glaciale erosie

Erosie/verwering

Verwering gebeurt op de plek zelf, erosie is een beweging!

riviererosie: horizontale erosie

Verticale erosie

Erosie

U en V-dal

Gletsjer: morene

Dal uitgesleten (erosie door gletsjer (U-dal))

Dal uitgesleten (erosie door rivier (V-dal))

In bergen is de stroomsnelheid van een rivier groot (door groot verhang). Hoge stroomsnelheid zorgt voor het transport van zware sedimenten (stenen, keien). Rivier beladen met puin heeft een schurende werking langs de oevers en de bodem

Morene

Als het hooggebergte vergletsjert breiden de gletsjers zich uit.

 

De gletsjer vervoert van alles en nog wat, van grote stenen tot fijn materiaal, de morene.

Nu treedt er erosie op en wordt het dal steeds breder.

Bodemerosie

Met bedekking, minder erosie, minder volle rivieren, vruchtbaardere bodem op berg. 

Puinwaaier

Puinwaaier

Een rivier vol met verweringsmateriaal stroomt vanuit de bergen een vlakte in.

1.De stroomsnelheid neemt af waardoor de rivier zich splitst.

2.Er treedt sedimentatie op en er vormt zich een puinwaaier.

Aan de slag

Opdrachten hoofdstuk 2 paragraaf 1 tot en met 7 kunnen gemaakt worden.

Deadline: 16 december voor paragraaf 1 tm 10