1MH: H3 samenvatting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

H3 Kastelen, Kloosters en Steden

Samenvatten

Welkom!

1MH

Jaartallen

- Hoofdstuk: tussen 500 en 1500

- 4e eeuw; grote problemen voor Rome

- 395; Romeinse Rijk in tweeën

- 476; Einde van het West-Romeinse Rijk

- ca. 500; ineenstorting Romeinse Rijk

- 500; Meesten in Europa geloofden in natuurgoden

- Koninkrijken ontstaan in Europa

- 7e eeuw; De Islam ontstaat in het Midden-Oosten

- 622; Mohammed vertrok naar Medina (Begin Islamitische jaartelling)

- 625-750; Uitbreiding Islamitische Rijk

- 632; Mohammed overleden

- 7e en 8e eeuw; Monniken verspreiden Christendom

- 754; Bonifatius vermoord

- Rond 1000; Steden groeien weer, niet iedereen meer boer

- Vanaf 1200; Centralisme

- 1453; Einde van het Oost-Romeinse Rijk

500 n.C                   1000 n.C.                1500 n.C.

Begrippen

- Volksverhuizing     - Ridder                        - Schepenen

- Koninkrijk                - Islam                          - Centraal bestuur

- Middeleeuwen       - Moslim                       - Huurleger

- Horige                       - Koran                         - Politiek gebied

- Domein                    - Vijf zuilen                  - Sociaal gebied

- Herendienst            - Moskee                      - Economisch gebied

- Hofstelsel                 - Drieslagstelsel          - Cultureel gebied

- Heiden                      - Ontginnen

- Monnik                     - Hanze

- Klooster                    - Geldeconomie

- Missionaris               - Gilde

- Stand                         - Meester

- Geestelijke               - Gezel

- Paus                           - Stadsrecht

- Adel                            - Schout

Leerdoelen

§1

- Ik kan drie redenen noemen waardoor het Romeinse Rijk uiteenviel en nieuwe koninkrijken ontstonden.

- Ik kan uitleggen waarom mensen rond 500 op een domein gingen wonen.

- Ik kan uitleggen uit welke delen een domein bestonden wie er woonden.

§2

- Ik kan uitleggen hoe monniken het christendom verder verspreidden in Europa.

- Ik kan met voorbeelden laten zien dat het christendom belangrijk was voor mensen in de middeleeuwen.

- Ik kan de drie standen in de middeleeuwse samenleving beschrijven.

§3

- Ik kan beschrijven hoe de islam ontstond.

- Ik kan vier kenmerken van de islam noemen.

- Ik kan beschrijven hoe de islam zich verspreidde.

§4

- Ik kan uitleggen waarom de landbouwproductiesteeg en de handel en steden weer groeiden.

- Ik kan de vier sociale lagen in een middeleeuwse stad noemen en uitleggen wat een gilde was.

- Ik kan uitleggen dat de burgers van middeleeuwse steden machtiger werden.

§5

- Ik kan uitleggen dat het lastig was om een middeleeuws koninkrijk te besturen.

- Ik kan uitleggen waarom koningen hun gebieden centraal wilden besturen.

- Ik kan beschrijven hoe koningen probeerden hun macht te vergroten.

4e eeuw grote problemen

1. Het leger van de Romeinen. 300.000 man, was te klein om de grenzen goed te bewaken.
2. Steeds minder belastinggeld binnen. Te hoge belastingen, waardoor boeren niet genoeg geld hadden om te leven.
3.  De opvolging van de keizer. vaak strijd om de opvolging.
4. Germaanse volken trokken regelmatig Rome in om te wonen of te plunderen; vluchtten voor de Hunnen -> De grote volksverhuizingen

• Romeinse Rijk in 395 in tweeën gesplitst. -> 2 Keizers
• 476 -> De laatste Romeinse Keizer afgezet
• Oost-Romeinse Rijk tot 1453

Emoji-Rebus

🏰👑    🏞️🌽    🤵🏼⚜️    ???    🏰👑

• De koning

• Land/grond

• De adel

• De koning

• ???

Emoji-Rebus

🏰👑    🏞️🌽    🤵🏼⚜️    ???    🏰👑

De koning

Land/grond

De adel

De koning

???

💸💰

⚔️📯

💍🐶

⚖️ 📜

• Belasting betalen

• Meevechten in oorlog

• Trouw zweren

• Gebied besturen en rechtspraak

Emoji-Rebus

🏰👑    🏞️🌽    🤵🏼⚜️    ???    🏰👑

De koning

Land/grond

De adel

De koning

???

💸💰

⚔️📯

💍🐶

⚖️ 📜

Belasting betalen

Meevechten in oorlog

Trouw zweren

Gebied besturen en rechtspraak

Het christendom

• Het christendom heeft vijf kenmerken:

1. Het eerste is dat christenen geloven in één god.
2. Een tweede is dat de verhalen over Jezus en zijn ideeën in het heilige boek van de christenen staan: de Bijbel.
3. Een derde kenmerk is dat christenen zich houden aan tien leefregels, bijvoorbeeld niet stelen en niet liegen. Deze regels hebben de christenen overgenomen van de joden.
4. Een vierde kenmerk is het geloof in eeuwig leven na de dood.
5. Een vijfde kenmerk is dat christenen samenkomen in een gebouw om te bidden, de kerk.

Bekeren tot christendom

• Rond 500: In huidig NL en DU geloofden ze in Germaanse goden
• Bijv.: Wodan, hun oppergod                                 Donar, god van donder en weer               Freya, godin van vruchtbaarheid
• Natuurgodsdienst
• stenen, heilige bomen en waterbronnen werden vereerd
• Heidenen: mensen die geloofden in natuurgoden en -krachten
• Monniken verspreidden het christendom naar deze regio's

Bekeren tot christendom

• 7e en 8e eeuw
• Monniken, zoals Bonifatius en Willibrord, kwamen naar huidig NL
• Stichtten kloosters
• Monniken en Nonnen leefden hier volgens strenge regels. Zoveel mogelijk leven in het geloof
• Missionarissen: Monniken die op pad gingen om mensen te bekeren
• Vertelden over Jezus
• Vernielden Germaanse heiligdommen
• Hakten heilige bomen om
• De missionarissen kregen hulp en bescherming van koningen
• De kerk koppelde het geloof aan heidense feesten en gebruiken die de Germanen al kenden

Invloed op dagelijks leven

• West-Europa vrijwel volledig christen
• Elk dorp had kerk en priester
• -> Christelijke regels naleven
• Dopen bij geboorte
• In de kerk trouwen
• Begraven bij de kerk
• Zondag = rustdag en dag voor de kerk
• Hemel of Hel
• Alleen priesters in contact met God en alleen priesters lezen en schrijven

• 1: Geestelijkheid

• 2: Adel

• 3: Boeren & Burgers

• De standen waren zo gemaakt door God

• Boven de drie standen stonden natuurlijk de koning en God

• Elke stand heeft een taak gekregen van God

• 1: Geestelijkheid
• Bidden

• 2: Adel
• Beschermen

• 3: Boeren & Burgers
• Werken

Het ontstaan van de islam

• Mohammed probeerde deze boodschap te verspreiden onder de bevolking van Mekka.
• Dit lukte niet, mensen bleven in hun natuurgoden geloven.
• Mohammed werd weggejaagd.
• In 622 vertrok Mohammed van Mekka naar Medina.
• Begin Islamitische jaartelling.
  

De inhoud van de islam

Vijf zuilen:

• geloven in de enige god Allah.
• vijf keer per dag bidden, met je gezicht naar Mekka.
• armen en zieken helpen.
• niet eten en drinken van zonsopkomst tot zonsondergang in de vastenmaand ramadan.
• een bedevaart maken naar Mekka.
  

De inhoud van de islam

Vier kenmerken:

1. Heilig boek: Koran.
2. Een God en Mohammed de laatste en belangrijkste boodschapper van God.
3. Mohammed vertelde de mensen hoe ze moesten leven: vijf zuilen.
4. Op vrijdagmiddag komen moslims bij elkaar in de moskee.

De verspreiding van de islam

• Mensen waren niet verplicht om moslim te worden.
  
• Wel moeten niet-moslims een extra belasting betalen.
• Als je moslims werd, hoefde je dit niet te betalen.
• Alleen moslims konden een belangrijke baan in het bestuur of leger krijgen.
  

Vanaf 1000 N.Chr.

Veiligheid neemt toe

Toename voedselproductie:

Meer grond door ontginnen en inpoldering

Technologische verbeteringen

zoals ristelploeg

Drieslagstelsel 

i.p.v. 

tweeslagstelsel

Ontginnen

kloosters en heren gingen woeste gronden ontginnen. 

= Bossen en moerassen geschikt  maken voor de landbouw.    Bossen werden gekapt en moerassen drooggelegd.   Hiervoor kwamen akkers en weiden in de plaats.

Wat zou het gevolg kunnen zijn van een groeiende voedselproductie?

Sterke bevolkingsgroei

Groei handel

Ontstaan ambachten

Opkomst steden

• Handelaren gaan bij elkaar wonen 

1. Veiliger
2. Makkelijker verkopen

• Stadsrechten? - Eigen bestuur, eigen rechten en een stadsmuur
• Mensen met hetzelfde beroep vormden gildes in de steden (leerling - gezel - meester)

Specialisatie

• Niet iedereen meer boer
• Mensen richten op één beroep, specialiseren

Ambacht

• Beroep waarbij producten en goederen met de hand gemaakt worden
• Denk aan timmerman, smit, bakker

Sleepvraag

Standen in de stad

1

2

3

4

Rijke kooplieden

Mensen zonder vast werk

Gildemeesters

Oude of zieke mensen

Winkeliers

Ambachtslieden

Schout en schepenen

• Zij maakten wetten, hielden orde en spraken recht in de stad. 
• Zij waren dus bestuurder, politie en rechter ineen.
• De belangrijkste was de schout. 
• Benoemd door de heer van het gebied. 
• De schepenen werden gekozen door kleine groep belangrijke burgers, zoals gildemeesters en rijke kooplieden
• Bijna altijd leden van rijke families. 
• Arme burgers hadden geen inspraak in het bestuur van de stad.

Centraal bestuur

• Vanaf 1200 anders

1. Koningen vaker op één plek, bestuurden vanuit 'hoofdstad'
2. Overal dezelfde wetten en belasting

• Besturen moet makkelijker worden
• Macht van adel moest verkleind
• Die hadden eigen leger en inkomsten
• En dus niet gehoorzaam aan koning
• Centraal bestuur = Een bestuur vanuit één plaats waarbij het koninkrijk dezelfde wetten en belastingen overal gelden 
• (Bijv. hertog van Bourgondië.    

Macht vergroten

• Vanaf 1200 mogelijk doordat meer belastingen
• Boeren betaalden pacht met geld 
• Hij ontving ook belastinggeld uit rijke handelssteden
• Met dit geld betaalden koningen:
  

1. ambtenaren, die hen hielpen bij het bestuur
2. een huurleger. 

 

• Ambtenaren en huursoldaten ontvingen hun salaris van de koning en dus hem gehoorzaam
• Adel had eigen leger en eigen inkomsten 
• Daardoor minder gehoorzaam aan koning
• Koningen gebruikten huurlegers om van edellieden hun leger en een deel van hun grond af te nemen
• Die landen werden sterke staten met een centraal bestuur

Soms lastig

Vanaf de 15e eeuw wilden de hertogen van Bourgondië ook een centraal bestuur. 

• Er kwam een bijeenkomst waar de hertog met mensen uit al zijn gebieden kon spreken. 
• Ook benoemde hij ambtenaren om hem te helpen bij het bestuur
• Maar geen echte eenheid 
• De bestuurders van de steden en de edellieden verzetten zich met succes.