Hoofdstuk 1: Het begin van de Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3,4

De Koude Oorlog

1. Het begin van de Koude Oorlog

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Koude Oorlog ontstond.

Het begin van de Koude Oorlog op schooltv

Communisme

Noteer de belangrijkste kenmerken van het communisme. (minimaal 3, maximaal 5)

De volgende begrippen leg je in eigen woorden uit:

planeconomie, dictatuur.

Bekende voorbeelden.

Symbolen.

Kapitalisme

Noteer de belangrijkste kenmerken van het kapitalisme. (minimaal 3, maximaal 5)

De volgende begrippen leg je in eigen woorden uit:

vrijemarkteconomie, democratie.

Bekende voorbeelden.

Symbolen.

Gebruik stencil Hoofdstuk 1 Het begin van de Koude Oorlog + internet.

Russische Revolutie

1917

• Communisten grijpen de macht
  
• Tsaar wordt afgezet (en later vermoord)
  
• Geen privé-bezittingen
  
• Alle macht naar de arbeiders en boeren
  
• Vrede sluiten met de Duitsers (Vrede van Brest-Litovsk, 1918)
  

Communisme

Er staat: ‘Kameraad Lenin reinigt de aarde van het kwaad’. Een poster uit 1920.

Deze tekening is gemaakt door Viktor Deni.  Was Deni een aanhanger van Lenin of een tegenstander van de communisten? Waaraan kun je dat zien?

Passen de uitspraken bij het communisme?

Hieronder lees je een aantal dingen die mensen zeggen over het communisme. Past het er wel of niet bij?

Wel communisme

Geen communisme

"Er is een groot verschil tussen arme en rijke mensen."

"Ik mag zelf bepalen wat er wordt gemaakt in mijn fabriek."

"Ik krijg als boer even veel betaald als een dokter."

" Elke vijf jaar word er besloten wat we moeten maken in de fabriek."

Leerdoel

Aan het eind van deze les:

• weet je welke kenmerken bij het communisme horen en welke bij het kapitalisme.
  
• kun je uitleggen hoe en wanneer de VS en SU bondgenoten werden.

De tekenaar is een

1

2

3

aanhanger Lenin

tegenstander communisme

4

de Russische tsaar

kapitalist

de Russische kerk

Lenin

Sovjet-Unie

• Sinds 1922 de officiële naam voor Rusland 

• Dictatuur

• Eén partij heeft alle macht

• Bedrijven in handen van de staat, de staat bepaalt wat er wordt geproduceerd

Communisme

kapitalisme

Positie van de Sovjet-Unie tussen 1917-1941

• Moeizame relatie met andere landen
  

• Enige communistische land ter wereld

• Liet bondgenoten in de steek tijdens de Eerste Wereldoorlog

• Erg gesloten land

• Niet-democratisch 

• Niet-aanvalsverdrag tussen Stalin en Hitler (augustus 1939)

De westerse landen vertrouwden de Sovjet-Unie niet en de mensen in het Westen waren bang voor de communisten. In de Sovjet-Unie was dat andersom: zij vertrouwden het kapitalistische Westen niet.

 

Hiernaast staan vijf zinnen over de periode 1917-1940.

Welke zinnen geven een reden waarom het kapitalistische Westen de Sovjet-Unie niet vertrouwde?

1. De Russische communisten lieten tijdens de Eerste Wereldoorlog hun bondgenoten Groot-Brittannië en Frankrijk in de steek en sloten vrede met Duitsland.
2. Groot-Brittannië en Frankrijk lieten Hitler zes jaar lang zijn gang gaan.
3. Stalin sloot een verdrag met Hitler om Polen onderling te verdelen.
4. Westerse landen vochten mee in de Russische burgeroorlog om de communisten ten val te brengen.
5. De communisten namen na de Russische Revolutie de bezittingen van buitenlanders in beslag.

Hiernaast staan vijf zinnen over de periode 1917-1940.

Welke zinnen geven een reden waarom de communisten in de Sovjet-Unie het kapitalistische Westen niet vertrouwden?

1. De Russische communisten lieten tijdens de Eerste Wereldoorlog hun bondgenoten Groot-Brittannië en Frankrijk in de steek en sloten vrede met Duitsland.
   
2. Groot-Brittannië en Frankrijk lieten Hitler zes jaar lang zijn gang gaan.
   
3. Stalin sloot een verdrag met Hitler om Polen onderling te verdelen.
   
4. Westerse landen vochten mee in de Russische burgeroorlog om de communisten ten val te brengen.
   
5. De communisten namen na de Russische Revolutie de bezittingen van buitenlanders in beslag.

Positie van de Sovjet-Unie tussen 1941-1945

• Operatie Barbarossa: Duitsland valt de Sovjet-Unie tóch aan

• "Een vijand van Hitler is een vriend van ons"

• Bondgenoot van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten

• Doel: verslaan Hitler
  

Communisme vs. kapitalisme

Beantwoord de vragen van het stencil. Hiermee oefen je de verschillen tussen communisme en kapitalisme.

Je mag overleggen met je buurman/buurvrouw.

Maximaal 10 minuten.

Sovjet-Unie

frabrieken en grond zijn van de staat

vrijemarkt-economie

groot verschil tussen arm en rijk

communisme

loon naar behoefte

gelijkheid

meer partijen

democratie

Hoe werd de Sovjet-Unie een bondgenoot van de VS tijdens de Tweede Wereldoorlog?

1. De SU werd aangevallen door Duitsland
2. De Russische Revolutie
3. de VS werden aangevallen door Japan in 1941
4. Het niet-aanvalsverdrag van 1939 tussen SU en Duitsland

VS

SU

dictatuur

democratie

vrijheid

gelijkheid

kapitalisme

communisme

Conferentie van Jalta

februari 1945

De grote drie

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

Conferentie van Jalta (februari 1945)

• Churchill (GB), Roosevelt (VS) en Stalin (SU)
  

• Hoe zien Europa en de wereld er na de oorlog uit?

• Wie heeft macht en invloed in Europa?

• Wat doen we met Duitsland én de Duitsers?
  

Conferentie van Jalta (afspraken) (1)

• Oprichting van de Verenigde Naties (VN)

• Democratische (door het volk gekozen) regeringen in Europa

• Stalin wordt bondgenoot in de oorlog tegen Japan

• Straffen van oorlogsmisdadigers

Conferentie van Potsdam (afspraken)

• Denazificatie en democratiseren van Duitsland

• Invloedssferen

• Bezettingszones: Duitsland en Berlijn worden verdeeld in 4 zones

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Invloedssferen

Verdeling van Europa:

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

Gevolgen

• Er wordt niet meer gepraat

• Steeds minder vertrouwen tussen de landen

• Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn

• Ontstaan van twee machtsblokken in Europa

• Vergeet dit ook niet: De grens van deze twee blokken loopt dwars door Duitsland (en Europa)
  

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)
• 
  

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Twee groepen:

In de wereld ontstaan door de Koude Oorlog twee groepen:

Het Oostblok (de Sovjet - Unie + bondgenoten)

Het Westblok ( de Westerse landen met de Verenigde - Staten als belangrijkste)

Begrippen uit hoofdstuk 1:

• Communisme
  
• Kapitalisme
  
• vrijemarkteconomie
  
• Grote Drie
  
• Ijzeren Gordijn
  
• Invloedssfeer
  
• Koude Oorlog
  
• Marshallplan
  
• Planeconomie

• Trumanleer
• Oostblok
• Westblok
• Wapenwedloop