Tijd van pruiken en revoluties

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van pruiken en revoluties

Verlichting 

'Periode (18e eeuw) waarin een kritische houding ontstond tegenover geloof en traditie en een groot vertrouwen in de mogelijkheid de wereld rationeel te doorgronden.'

Europa 18e eeuw

verschillende bestuursvormen:

- absoluut vorst(Frankrijk)

- regenten en stadhouder (Republiek)

- koning en parlement (Engeland)

traditie en geloof (nog) erg belangrijk

Wetenschappelijke Revolutie

systematisch kennis verwerven:

- rationalisme (verstand)

- empirisme (waarneming)

gevolgen:

- ontdekking van natuurwetten

- vooruitgangsgedachte

Verlichting

Rationalisme leidt tot een ideale samenleving:

- sociale verhoudingen

- rechtspraak

- politiek

- godsdienst

- economie

Sociale verhoudingen

Uitgangssituatie:
- veel ongelijkheid

- standensamenleving

Verlichte denkers:

- alle mensen hebben natuurrechten

- gelijkheid voor alle achtergestelde groepen

- vrijheid voor individuele burger

Politiek

Uitgangssituatie:
- absolutisme (ancien régime)

- koning en parlement

- regenten

Verlichte denkers:

- sociaal contract (John Locke) 

- volkswil (Jean-Jacques Rousseau)

- Trias Politica (Charles de Montesquieu)

Sociaal contract

Uitgangssituatie:

vorst heeft absolute macht door droit divin

Locke

contract tussen burgers en vorst:

* burgers dragen taken over aan vorst

* vorst beschermt burgers door wetgeving

* als een vorst dit niet goed doet, mag hij afgezet worden

John Locke (1632-1704)

volkswil

Uitgangssituatie:

vorst heeft absolute macht door droit divin

Rousseau

* alle mensen zijn gelijk

* soevereiniteit ligt bij het volk

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Trias Politica

Charles de Montesquieu

Kenmerken:
- uitvoerende macht (regering)

- wetgevende macht (parlement)

- rechterlijke macht (rechtspraak)

DEMOCRATIE

Verlicht absolutisme

Sommigen absoluut vorsten

werden beïnvloed door de Verlichting:

Verlichte vorsten (geloofsvrijheid,

beter onderwijs)

Verspreiding van de ideeën

- brieven

- publicaties (tijdschriften, boeken)

- discussies in koffiehuizen en salons

Slavernij in de koloniën

https://schooltv.nl/video/dossier-geschiedenis-nederland-en-de-slavernij-afl-1-handel-in-tot-slaaf-gemaakten/#q=slavernij

Slavernij in de koloniën

Plantagekoloniën

Marrons

John Stedman en Boni

Abolitionisme

Tijd van revoluties

In de 2e helft van de 18e eeuw 

belangrijke revoluties:

-Amerikaanse Revolutie (1775-1783)

-Patriotse revolutie (1780-1787)

-Franse Revolutie (1789-1799)

-Bataafse Revolutie (1794-1799)

Tijd van revoluties

Patriotse Revolutie (1780-1787)

Republiek leek steeds meer op monarchie

Economisch slechte tijden

Burgers te weinig invloed

Patriotten komen in actie

Revolutie onderdrukt in 1787 

Revolutie der revoluties

Waarom? 

-Radicaler dan de andere revoluties

-Half Europa raakt erbij betrokken

Radicaler dan in de Republiek en Amerika want Frankrijk nog feodale samenleving met oneerlijke standenmaatschappij

Oorzaken Franse Revolutie

Oorzaken: 

-Schulden 

-Ontevredenheid

-Verspreiding verlichte ideeën 

In 1789 was de schatkist leeg vanwege dure oorlogen en misoogsten. Er kwam te weinig belasting binnen.

 

Rijke burgers wilden meer macht

arme burgers/boeren wilden een beter bestaan

Oneerlijke lastenverdeling. Best meer belasting betaling als de rijken ook meer zeggenschap in het bestuur krijgen. (vb VS: no taxation without representation)

Publiek debat door komst boeken verlichte denkers

Aanleiding Franse Revolutie

-Bijeenroepen Staten-Generaal vanwege lege schatkist

-Ruzie over stemprocedure

3e stand wilde niet dat er per stand gestemd werd maar per hoofd. Werd niet gehonoreerd. Woedend vergadering verlaten.

Eed op de kaatsbaan. 20 juni 1789

De koning stuurt leger. Gevolg: bestorming van de Bastille.

Gevolgen (eerste fase, gematigd)

1789-1792

3 belangrijke documenten komen tot stand:

-Verklaring van de rechten van de mens en de
 burger
-Nieuwe grondwet (constitutionele monarchie)
-De verklaring van de rechten van de vrouw.

Verklaring rechten van de mens rekende af met standensamenleving en absolutisme. 

Gevolgen (tweede fase, radicaal)

-1792-1794

-Radicale revolutionairen (Jacobijnen) grijpen de macht

-Robespierre

-Terreur

-Executie o.a. koning 

-Einde ancien regime

De grondwet leidde niet tot stabiel bestuur. Spanningen namen toe. Slechte economie, oorlog met Oostenrijk en verschillen van inzicht over positie koning. 

Jacobijnen vonden de revolutie niet ver genoeg gaan, want velen hadden het nog net zo slecht als daarvoor. Ze wilden algemeen kiesrecht en wilden een maximum broodprijs.

Gevolgen (derde fase, gematigd)

-1794-1799

-Gematigde revolutionairen (Girondijnen) grijpen de macht

-Directoire

Onstabiel. Steeds afhankelijker van leger om orde te handhaven

Gevolgen (vierde fase, keizerrijk)

-1799-1815

-Machtsovername Napoleon

-Code Napoleon

-Slag bij Waterloo (1815)

Bataafse Revolutie 1795

Ook wel 2e Patriotse Revolutie genoemd. Slaagt nu wel.

Bataafse Republiek

Discussie over:

1. Wie kiesrecht?

2. Welke staatsvorm

Frankrijk bepaalde dat NL eenheidsstaat werd

1798: eerste grondwet van NL

Bataafse Republiek

Uitgangspunten eerste grondwet:

1. Alle burgers gelijk

2. Scheiding der machten

3. onafhankelijkheid rechterlijke macht (rechtsstaat)

Einde Bataafse Republiek

1799: staatsgreep Napoleon

1804: Napoleon keizer

1806: Lodewijk Napoleon koning over NL

1810: NL wordt bij FR gevoegd

1814: NL wordt een constitutionele monarchie

Parlementsleden krijgen:

-recht van initiatief

-recht van begroting

Willem I regeerde per koninklijk besluit

Congres van Wenen

balance of power

1814-1815

 belangrijkste aanwezigen: 

- Pruisen

- Oostenrijk

- Rusland

- Verenigd Koninkrijk

staatkundige herordening van Europa

Restauratie