begrijpend lezen les 3,4 en 5

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Nederlands
Begrijpend lezen
Les 3,4,5:
Jaar 2
 P2 2023-2024

Je weet nu...

... welke 6 tekstdoelen en tekstsoorten we kennen.
... welke 3 soorten publiek we kennen.
... welke 2 functies de ‘rest’ van een alinea kan hebben.  

In de vorige les heb je geleerd.....

... welke 5 tekstdoelen en tekstsoorten we hebben.
... welke 3 soorten publiek we kunnen onderscheiden.
... welke 2 functies de ‘rest’ van een alinea kan hebben.  

In deze les gaan we...

… de stof nog een keer herhalen .
… gaan we nog een keer oefenen.

Welke tekstdoelen ken je?

1. informeren, amuseren en overhalen
2. informeren, amuseren, overhalen, uitleggen, activeren en betogen
3. informeren, amuseren, overtuigen, opiniëren en activeren
4. ik ken geen tekstdoelen

Kan reclame meerdere tekstdoelen hebben?

1. ja
2. nee

Bij het tekstdoel 'informeren' wil de schrijver:

1. de lezer aansporen iets te gaan doen
2. de lezer vermaken door iets grappigs of boeiends te vertellen
3. iets nieuws vertellen

Een reclamefolder is een voorbeeld van:

1. een informerende tekst
2. aansporende tekst
3. amuserende tekst

Een betoog is een overtuigende tekst. Wat wil de schrijver ermee bereiken?

1. Het publiek laten nadenken over een onderwerp.
2. Het publiek een mening laten overnemen.

Ik kan de verschillende tekstsoorten herkennen.

1. Goed
2. Een beetje
3. Nog niet

Tekstsoorten

Doel van een krantenbericht

1. Informeren
2. Je iets laten doen
3. Mening geven
4. Amuseren

1. Voor welk soort publiek schrijf je een krantenartikel?

1. breed publiek
2. gespecialiseerd publiek
3. klein publiek / een groep / persoon
4. internationaal publiek

Een schrijver die een artikel schrijft over violen in een tijdschrift voor muziekliefhebbers, schrijft voor een:

1. breed publiek
2. kleiner publiek
3. persoon of kleine groep personen

Kernzinnen

Kernzin

De belangrijkste informatie van een alinea.

Waar staat de kernzin?

• Er is geen kernzin. Alle zinnen bevatten belangrijke informatie.
• De 1e zin is de kernzin.
• De 2e zin van een alinea is de kernzin. De 1e zin is een inleidende zin.
• In het midden van de alinea staat de kernzin.
• De laatste zin van de alinea is de kernzin.

Opbouw alinea

Een alinea gaat over een deelonderwerp van de tekst.

Over ieder deelonderwerp worden de hoofdzaak en de bijzaken beschreven.

De hoofdzaak = de kernzin

De bijzaak = voorbeeld of toelichting

Verbanden binnen zinnen, tussen zinnen en tussen alinea's

Signaalwoorden verbinden zinnen aan elkaar en zorgen zo voor een goedlopende, begrijpelijke samengestelde zin.

Ik houd van pizza, maar niet van pasta.

Signaalwoorden kunnen ook 2 losstaande enkelvoudige zinnen aan elkaar verbinden. Ik houd van pizza. Ik houd echter niet van pasta.

Daarnaast kunnen signaalwoorden alinea's met elkaar verbinden.

Alinea-, zin- en tekstverbanden

Zinnen en alinea’s staan niet zomaar achter elkaar.

Meestal is er een verband binnen zinnen, tussen zinnen en tussen alinea’s.

Deze verbanden worden aangegeven door een signaalwoord.

Signaalwoorden zorgen voor een duidelijke rode draad en verhogen de leesbaarheid van een tekst.

Tekstverbanden

Uitspraak-opsomming

Na een uitspraak worden verschillende dingen opgesomd.

Signaalwoorden: ook, verder, bovendien, daarnaast, nog, niet alleen...maar ook, ten eerste, ten tweede

Mijn vrije tijd gebruik ik voor leuke dingen (= uitspraak).

In de eerste plaats sport ik graag. Verder houd ik van televisiekijken. Ook vind ik het heerlijk om een spannend boek te lezen (= opsomming van drie zaken). 

Tekstverbanden

Uitspraak-tegenstelling

Na een uitspraak wordt het tegengestelde beweerd.

Signaalwoorden: maar, daarentegen, echter, integendeel, enerzijds ...anderzijds, daar staat tegenover

Evert is een ontzettend avontuurlijke vent (= uitspraak).

Zijn vriend daarentegen is een enorme huismus die er geen behoefte aan heeft bijzondere dingen te beleven (= tegenstelling). 

Tekstverbanden

Uitspraak-voorbeeld

Na een uitspraak volgt een voorbeeld / een aantal voorbeelden.

Signaalwoorden: bijvoorbeeld, als voorbeeld, zo, zoals

Je kunt in de spits haast niet meer opschieten in de Randstad (= uitspraak).

Zo kost het je vaak twee uur om van Den Haag naar Rotterdam te reizen, een afstand die je normaal in twintig minuten aflegt (= voorbeeld).

Tekstverbanden

Middel-doel

Iemand noemt een doel en een middel waarmee dat doel kan worden bereikt. Signaalwoorden: waarmee, daarmee, met dat doel, het doel is, door middel van, om te...

De stichting Wakker Dier komt op voor de dieren (= doel).
Door middel van reclamespotjes op de televisie vraagt die club aandacht voor het ellendige leven van kippen en varkens in de bio-industrie (= middel).

Tekstverbanden

Uitspraak-vergelijking

Na een uitspraak worden er twee of meer dingen met elkaar vergeleken.

Signaalwoorden: zoals, hetzelfde, dezelfde, in vergelijking met, net als

Net als bij Nederlands (= vergelijking) is het bij Engels belangrijk dat je verbanden in een tekst kunt herkennen (= uitspraak).

Tekstverbanden

Oorzaak-gevolg

Iemand doet een uitspraak die een oorzaak heeft. Daarna wordt het gevolg genoemd.

Signaalwoorden: daardoor, hierdoor, doordat, zodat, waardoor

Het heeft de afgelopen winter nauwelijks gevroren (= oorzaak).

Hierdoor konden we niet schaatsen (= gevolg). 

Tekstverbanden

Uitspraak-reden

Na of voor een uitspraak wordt een reden genoemd. Een reden geeft aan waarom iemand iets wel of niet doet.

Signaalwoorden: daarom, want, omdat, namelijk

Voor voetbalwedstrijd heb je een goede conditie nodig (= uitspraak), daarom train ik twee keer in de week (= reden).

Oorzaak-gevolg versus Uitspraak-reden

Een oorzaak heeft een gevolg, daar heb je geen invloed op.

Wanneer je bijvoorbeeld een pot nutella laat vallen (oorzaak), is de kans groot dat de pot kapot is (gevolg).

Een reden gebruik je alleen wanneer je iets te kiezen hebt. 

Een reden heeft ook een verklaring. Voorbeeld: Omdat hij zijn brood niet heeft opgegeten, mag hij nu geen taart.

Oorzaak-gevolg versus Uitspraak-reden

Het interview kon niet doorgaan, omdat de geïnterviewde ziek was = fout.

Veel oogsten gingen verloren omdat het vroor = fout.

Waarom is dit fout?

‘Omdat’ gebruik je bij een reden en ‘doordat’ bij een oorzaak. Op een reden kun je invloed uitoefenen, maar een oorzaak overkomt je. Het moet dus zijn: 'doordat'.

Noteerwijze

‘Naar verwachting wordt ruimtetoerisme in de toekomst steeds betaalbaarder en dus toegankelijker voor een groot publiek.’

Welk verband geeft het signaalwoord ‘dus’ hier aan?

Schijf de beide delen van dit verband op.

Uitspraak-conclusie

Uitspraak: ruimtetoerisme wordt in de toekomst steeds betaalbaarder

Conclusie: ruimtetoerisme wordt toegankelijker voor een groot publiek. 

Aan de slag!

Ga naar het boek Op Niveau blok 1: Lezen (blz. 44)

Lees tekst 6 'De voor- en nadelen van linkshandigheid' grondig

Maak slide 14 t/m 19

Op welke manier(en) trekt de schrijver in de inleiding de aandacht van de lezer?

1. het onderwerp aankondigen
2. een kort , grappig of bijzonder verhaaltje te vertellen (anekdote)
3. één of meer vragen stellen
4. de aanleiding voor het schrijven van de tekst noemen

Wat is de functie van de titel?

Schrijf een andere, passende titel op die de lezer nieuwsgierig maakt.

Op welke manier sluit de schrijver de tekst af?

1. Door een korte samenvatting te geven
2. Door een een conclusie te geven
3. Door een advies te geven

Wat is het belangrijkste tekstdoel?

Welk publiek zal met name geïnteresseerd zij n in tekst 6? Leg je antwoord uit.

Lees nu tekst 7 'Groningse mythbusters onthullen ware aard linkshandigen' oriënterend (blz 46)

Maak slide 21 t/m 27

Wat is volgens jou het onderwerp?

Lees de tekst grondig.

Op welke manier(en) trekt de schrijver in de inleiding de aandacht van de lezer?

1. het onderwerp aankondigen
2. een kort , grappig of bijzonder verhaaltje te vertellen (anekdote)
3. één of meer vragen stellen
4. de aanleiding voor het schrijven van de tekst noemen

Is de eerste of de laatste zin van alinea 5 de kernzin? Leg je antwoord uit.

'Stel dat je in het jagersverzamelaarstijdperk je arm brak. Dan was je voor jagen en
veiligheid aangewezen op die minder goed functionerende hand: (r. 39-40)
Zijn deze zinnen voorbeeld of toelichting?

Vind je het tussenkopje van alinea 5 een passend tussenkopje? Licht je antwoord toe.

Schrijf een andere vraag op die je als tussenkopje kunt gebruiken.

a Wat is de functie van de titel?
b Past de titel bij de belangrijkste inhoud van de tekst?