Denken in taal, Hoe zit een taal in elkaar? groep 8

• Taal
• Basisschool
• Groep 7

Hoe zit een taal in elkaar?

Hoi!

Ik heb van Ivan een reactie ontvangen. Leuk Ivan!

Dit is het filmpje dat Ivan had gevonden.

Hoe zit een taal in elkaar?

De vorige keer hebben we naar woorden gekeken in onze eigen taal en naar woorden die uit andere talen afkomstig zijn.

Dit keer gaan we nog iets dieper op onze taal en de uitspraak daarvan in.

Waarom leren we ook alweer ontleden?

.................

klik

Ze zeggen dat het handig is als je een andere taal leert....

Om het moeilijk voor ons te maken?.....

Zodat we iets van taal snappen!

MAAR...behalve dat onze taal uit allemaal woorden bestaat....

Hoe zit onze taal verder in elkaar...?...

En zijn er meer verschillen tussen talen dan dat er andere woorden gebruikt worden?

Ja een taal bestaat uit veel meer dan dat, uit soorten woorden, uit regels over de volgorde van die woorden en soms ook uit varianten van woorden met dezelfde basis. We kennen bijvoorbeeld de woorden bestel, bestelt, bestellen, bestelde, bestelden, besteld, bestelling, (het) bestelde, (de) besteller. Wij herkennen wat deze woorden gemeen hebben, maar ook het verschil in betekenis. Hoe herkennen we dat eigenlijk?....

Zeker!! Talen zitten soms heel verschillend in elkaar. Het is handig om te kunnen ontleden. Daarmee wordt het makkelijker andere talen te leren. Vooral als talen iets anders in elkaar zitten dan onze taal. Ook talen die enigzins op de onze lijken, zoals Engels en Duits, kunnen toch belangrijke verschillen hebben.

Dus we gaan ontleden! Maar dan een beetje anders.....

Ontleden betekent eigenlijk in kleinere delen opsplitsen.

 

Je kunt taal in veel soorten kleine stukjes opdelen.

Je kunt taal zien als een huis dat is opgebouwd uit bouwblokjes.

Fonemen

Uitleg

Fonemen zijn de kleinste bouwblokjes. 

Het woord fonemen komt van het oud-Griekse woord "fonos", wat stem, toon, geluid of klank betekent. 

Het geeft een losse klank aan die een onderdeel is van een taal. 

Niet alle klanken die we kunnen maken, komen in een taal voor. En sommige klanken komen wel in de ene taal voor, maar niet in een andere.

Opdracht

In het Nederlands wordt "fonos" als voorvoegsel of achtervoegsel gebruikt. De vorm van het woord fonos is dan wel een beetje anders.

Welke woorden uit het Nederlands kun jij bedenken waar het Griekse woord fonos is voorkomt? Tik in op de volgende slides.

Tip?

Denk bijvoorbeeld aan telefoon.

Welke woorden uit het Nederlands kun jij bedenken waar het Griekse woord fonos is voorkomt? Probeer er zoveel mogelijk te bedenken, zet er telkens een komma met een spatie tussen.

Welke woorden uit het Nederlands kun jij bedenken waar het Griekse woord fonos is voorkomt? Probeer er zoveel mogelijk te bedenken, zet er telkens een komma met een spatie tussen.

Zoek het op!

Wat is de betekenis van de volgende woorden?

Zoek de woorden op in het woordenboek in de klas of op internet en probeer ze in je eigen woorden zo goed mogelijk te omschrijven in je werkboek:

grammofoon

saxofoon

xylofoon

microfoon

megafoon

dictafoon

telefoon

mobilofoon

portofoon

geofoon

babyfoon

homofoon (zie tip)

Zoek op:

https://wikikids.nl/Homofoon

dictafoon

xylofoon

babyfoon

saxofoon

grammofoon

mobilofoon

portofoon

geofoon

Er zijn ook woorden die als voorvoegsel een vorm van het woord fonos hebben. 

Dit zijn vaak wat moeilijkere woorden. Voorbeelden zijn:

fonemen          kleinste stukjes klank die bij een taal horen

fonologie         deel van de taalwetenschap dat de kleinste onderdelen van de gesproken taal 

                             met betekenis (fonemen) bestudeert. 

fonetisch         geschreven zoals het klinkt i.p.v. hoe het geschreven hoort te zijn

fonofobie        overgevoeligheid of angst voor geluid

fonograaf        Zie het filmpje op de volgende slide. 

Wij gaan ons bezighouden met fonologie!

Dit is het deel van de taalwetenschap dat zich met de kleinste onderdelen van de gesproken taal met betekenis (fonemen) bezig houdt. Dit doe je bijvoorbeeld als je woorden fonetisch wilt opschrijven, zoals ze klinken. 

Eerst moet je bepalen welke fonemen (klanken) bij het woord horen en elke klank schrijf je zoals je hem hoort.

Bijvoorbeeld: boot

b-oo-t

Maar ook: boten

b-oo-t-u-n

Fonetisch schrijven

Hoe zou jij de volgende woorden fonetisch schrijven? Schrijf dit in je werkboekje. 

bewering

gedachte

chantage

spectaculair

theater

reservoir

computer

Problemen bij fonetisch schrijven

Waarschijnlijk waren sommige woorden best lastig om fonetisch te schrijven. Vooral als het woorden waren die uit een andere taal zijn overgenomen. Daarin zitten klanken die in onze taal niet voorkomen en dus moeilijk met onze klanken bij de letters horen. 

Bovendien worden in een andere taal sommige letters anders uitgesproken dan in onze taal. Neem bijvoorbeeld het woord man, dat zowel in het Nederlands als in het Engels bestaat.

In het Nederlands spreken we dit uit als m-a-n. 

In het Engels spreken we dit uit als m-e-n.

Nu begrijp je misschien ook het verschil tussen fonemen en letters. In beide gevallen schrijf je a, maar de bijborende fonemen (klanken) verschillen.

Dezelfde letters, andere fonemen.

Kun jij twee Nederlandse woorden bedenken die allebei een bepaalde letter hebben, maar die verschillend wordt uitgesproken? 

Schrijf in je werkboekje drie keer twee woorden waarbij eenzelfde letter een andere foneem (klank)  heeft. Kies bij elk duo voor een andere letter. 

Probeer het eerst zelf te bedenken. Lukt het echt niet, gebruik dan de tips.

tip 1

Probeer twee woorden te bedenken met een b erin. Bij de één heeft de b de klank van een b, bij de ander de klank van een p.

tip 2

Probeer twee woorden te bedenken met een d erin. Bij de één heeft de d de klank van een d, bij de ander de klank van een t.

tip 3

Probeer twee woorden te bedenken met een g erin. Bij de één heeft de g de klank van een g, bij de ander de klank van een zj.

tip 4

Probeer twee woorden te bedenken met een e erin. Bij de één heeft de e de klank van een e, bij de ander de klank van een ee of u.

tip 5

Probeer twee woorden te bedenken met een ch erin. Bij de één heeft de ch de klank van een g, bij de ander de klank van een sj of tj.

Fonetisch alfabet

Dus...

In sommige woorden zitten klanken die moeilijk weer te geven zijn, omdat ze uit een andere taal komen waarin andere klanken gebruikt worden. Neem de g uit het Engelse woord goal. 

En.....

In een andere taal worden sommige letters anders uitgesproken dan in onze taal. Neem bijvoorbeeld het woord man, dat zowel in het Nederlands als in het Engels bestaat. Voor leren van een andere taal lastig!

Dus is er een internationaal fonetisch alfabet gemaakt. Overal in de wereld wordt dit fonetische alfabet gebruikt. 

Fonetisch alfabet

Dit fonetische alfabet is wel per taal zodanig beschreven, dat je vanuit je eigen taal kunt bedenken welk foneem (welke klank) er bedoeld wordt.

De linkerkolom geeft het fonetische symbool, de rechter een woord dat als voorbeeld dient.

Hiernaast zie je met Nederlandse voorbeelden de klanken bij de klinkers aangegeven.

Zelf in fonetisch alfabet schrijven

In je werkboek staat het hele fonetische alfabet geschreven. Probeer nu zelf te bedenken hoe je de woorden uit een eerdere slide in dit officiële alfabet moet schrijven. Dat waren de volgende woorden:

• bewering
  
• gedachte
  
• chantage
  
• spectaculair
  
• theater
  
• reservoir
  
• computer

Maak deze opdracht in je werkboekje. Controleer later je antwoorden met behulp van de website http://www.woorden.org/.

Deze site is een online woordenboek. In woordenboeken wordt ook altijd de uitspraak van woorden aangegeven met behulp van het fonetische alfabet. Kijk bij Uitspraak.

Eind van deze les

Volgende keer gaan we onze taal vergelijken met andere talen. Je zult zien dat er soms grotere verschillen zijn dan je misschien zou denken.

En wie weet kun je de volgende les wel een voor jou compleet vreemde taal ontcijferen....