BS3: Monohybride kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Goedemorgen!

This is the place to   Bio

H3: 

Genetica

BS 3: 

Monohybride kruisingen

Leerdoelen

1. Je kunt van een monohybride kruising een kruisingschema opstellen.
2. Je kunt de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen bij een monohybride kruising afleideing uit een kruisingsschema of stamboom.

Gregor Mendel (1822-1884)

Erfelijkheidswetten van Mendel

                 :

Erfelijkheidswetten van Mendel

                 :

De erwtjes van Mendel

 Twee varianten in kleur:

- Geel

- Groen

Kruisen van ouders met verschillende fenotypen en observeren van fenotypen in de nakomelingen.

P (Parentes) = ouder generatie

F1 (Filii) = 1e generatie nakomelingen

F2 (Filii) = 2e generatie nakomelingen

enzovoorts

Kruisingsvraagstukken

Vraagstuk:

1. Wat zijn de genotypen van de ouders? Geef deze weer in een kruising.
2. Welke allelen kunnen de geslachtscellen van de ouders bevatten? 
3. Welke mogelijkheiden bestaan er voor de versmelting van een zaadcel met een eicel? (evt kruisingsschema)
4. Stel een kruisingsschema op voor een kruising van twee individuen uit de F1 generatie

Inleiding:

Een hond homozygoot voor lang haar kruist met een hond homozygoot voor kort haar. Het allel voor lang haar is dominant over het allel voor kort haar.

Frequenties in kruisingsschema's

Frequenties in genotypen of fenotypen van de nakomelingen is aan te geven met 

verhoudingen 1:2:1

en/of 

percentages 25% : 50% : 25%

Verhoudingen in kruisingsschema's

1. Wat is de verhouding van genotypen in de F2? 

• AA : Aa : aa = 1 : 2 : 1

2. Wat is de verhouding van fenotypen in de F2?

AA & Aa = langharig , aa = kortharig dus

• Langharig : kortharig = 3 : 1

Percentages (of kansen) in kruisingsschema's

1. Wat is de kans op Aa (genotype) in de F2?

• Aa =     = 50%

2. Wat is de kans op lang haar (fenotype) in de F2? 

• Lang haar = AA + Aa = 75%

​4​​1​​+​4​​2​​=​4​​3​​

​4​​2​​

Genotype

Fenotype

1. Homozyg. dom. x homozyg. dom.

AA x AA = 100% AA

2. Homozyg dom x heterozyg.

AA x Aa = 75% AA en 25% Aa

AA : Aa = 3: 1

3. Homozyg. dom x homozyg. rec.

AA x aa = 100% Aa

4. Heterozyg. x heterozyg.

Aa x Aa = 25% AA en 50% Aa en 25% aa

AA : Aa : aa = 1 : 2 : 1

5. Heterozyg. x homozyg. rec.

Aa x aa = 25% Aa en 75% aa

Aa : aa = 1 : 3

6. Homozyg. rec. x homozyg. rec.

aa x aa = 100% aa

1. Homozyg. dom. x homozyg. dom.

AA x AA = 100% zwart

2. Homozyg dom x heterozyg.

AA x Aa = 100% zwart

3. Homozyg. dom x heterozyg.

AA x aa = 100% zwart

4. Heterozyg. x heterozyg.

Aa x Aa = 75% zwart en 25% wit

zwart : wit = 3 : 1

5. Heterozyg. x homozyg. rec.

Aa x aa = 25% zwart en 75% wit

zwart : wit = 1 : 3

6. Homozyg. rec. x homozyg. rec.

aa x aa = 100% wit

A = zwart

a = wit

Testkruisingen

Om uit te zoeken of een organisme homozygoot of heterozygoot is: kruisen met homozygoot recessief

Stel het testorganisme is Aa, dan zijn de nakomelingen 50% Aa en 50% aa

Stel het testorganisme is AA, dan zijn alle nakomelingen Aa

	a	a
A	Aa	Aa
A	Aa	Aa

	a	a
A	Aa	Aa
a	aa	aa

Stambomen

Lezen van een stamboom (1)

Een vierkant = man 

Een cirkel = vrouw

Kleur = met of zonder eigenschap 

Lezen van een stamboom (2)

Informatie over verwantschap wordt aangegeven in de legenda of in de tekst van de opgave.

Gegevens halen uit een stamboom

Uit een stamboom haal je in de volgende situatie wat dominant is en wat recessief is:

Zoek twee gelijke ouders qua fenotype (uiterlijk). Krijgen zij een kind met een ander fenotype, dan:

• Hebben de ouders het dominante fenotype 
• Zijn de ouders allebei heterozygoot (Aa)
• Heeft het kind  het recessieve fenotype (aa)

Drager

Als een aandoening recessief overervend is:

Dan heb je de aandoening alleen, als je het geen 2 keer hebt (aa)

Heb je Aa, dan ben je DRAGER, je hebt het gen wel, maar je bent niet ziek.

Als 2 dragers nakomelingen krijgen, dan hebben zij 25% kans op een kind met die aandoening (aa).

NB: er zijn geen dragers bij een dominant overervende aandoening!

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

1. De eigenschap van de ouders is dominant
2. De beide ouders zijn heterozygoot
3. Nummer 2 is homozygoot voor de recessieve eigenschap

Hoe kan je alle genotypes invullen in een stamboom?

(probeer het in te vullen op een kladblaadje)

Tip 1:  zoek twee ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

Tip 1:  zoek twee ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

schrijf nu eerst op wat je weet

Donker haar is dominant

Rood  haar is recessief

AA  donker haar, homozygoot

Aa  donker haar, heterozygoot

aa  rood haar, homozygoot

Tip 2:  Je kunt nu de recessieve eigenschap invullen 

Daar is het genotype aa van

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Tip 3: Nu kan je stap voor stap de andere genotypes invullen. Soms weet je gewoon niet zeker welk genotype een persoon heeft! 

Een stamboom maken

1. stel het fenotype vast.
2. stel het genotype vast, begin bij degene die een. afwijkend fenotype heeft
3. Zet de informatie die je hebt over het genotype neer.
4. Noteer de nodige informatie in een legenda

https:

Aan de slag

Maken:

Havo: 21 t/m 37 

VWO: 19 t/m 36 

Leerdoelen

1. Je kunt van een monohybride kruising een kruisingschema opstellen.
2. Je kunt de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen bij een monohybride kruising afleideing uit een kruisingsschema of stamboom.