Wereldse symboliek

• Kunstbeschouwing
• Secundair onderwijs

Wereldse symboliek

Wereldse symbolen 

 Dood 

Liefde 

Rijkdom

Populaire kunst => bv. in videoclips 

1. Emblemata

Definitie emblemata

= zinnebeelden

Een emblema (meervoud emblemata), embleem = een kleine afbeelding die een betekenis in zich heeft. 

Embleemboeken

wereldlijke symbolen werden vaak verzameld en uitgegeven in verschillende vormen. In de 16de en 17de eeuw werden embleemboeken heel populair. 

= verzamelboekjes met tekeningen en teksten die wijdverspreid waren onder de bevolking. Bij elke tekening hoorde een gedicht of een spreekwoord. 

Emblemen hebben vaak een moraliserende functie. 

Ook kunstenaars waren fervente lezers van de uitgaven en maakten gretig gebruik van emblemen in hun kunstwerken. 

Een embleem

1. Het lemma of motto is de titel van het embleem en geeft een eerste indruk van het thema. 

2. De prent symboliseert de boodschap en beeldt het gezegde of het verhaal uit. 

3. Het epigram of commentaar is te bekijken als een moraliserende of symboliserend bijschrijft bij de prent. 

Otto van Veen (1556-1629)

Nederlands kunstschilder. Hij schreef Amorum emblemata. 

= boekje is een verzameling van liefdesemblemen, waarin de liefdesgod Cupido in verschillende situaties staat afgebeeld. Al die emblemen zijn ook voorzien van wijsheden en gedichten. Het oud-Nederlands advies is soms nog herkenbaar, bijvoorbeeld 'liefde verblint'. 

Bespreek de link tussen het epigram en de prent.

Bespreek de link tussen het epigram en de prent

Het epigram beschrijft hoe liefde verblindt: een verliefde persoon verliest zijn wijsheid en laat zich blindelings leiden door zijn gevoelens. Op de prent tast Cupido met gesloten ogen om zich heen. 

Johannes Vermeer (1623-1675)

Een duidelijke link tussen de emblemen van Otto van Veen en de schilderijen van Johannes Vermeer. 

- Het meisje met de parel 

- Het melkmeisje

Schilderde vaak hetzelfde interieur maar liet er een andere gebeurtenis in plaatsvinden. 

Meisje aan het virginaal 

We zien een jongedame die een klavier bespeelt. 

Het kunstwerk boven haar toont een kind met vleugels en een pijl en boog. 

Het kind lijkt een briefje boven het hoofd te houden. 

In het embleemdoek van Otto van Veen is een gelijkaardige tekening te zien. Cupido houdt er een kaart met het nummer 1 vast. De tekst zegt dat er maar één echte liefde is. 

Welke moraliserende betekenis wilde Johannes Vermeer waarschijnlijk aan het schilderij geven?

Welke moraliserende betekenis wilde Johannes Vermeer waarschijnlijk aan het schilderij geven? 

Vermeer wil het meisje aan het viriginaal aaanzetten tot bezinning, want er is maar één echte liefde. 

Brieflezend meisje aan het venster

Dezelfde ruimte is herkenbaar. Alleen oogt het interieur rijkelijker. 

Een jongedame richt zich naar het raam, terwijl ze een brief leest. Naas haar hangt opnieuw het kunstwerk met Cupido. 

Ook in het emblemenboek van Otto van Veen is een embleem van de brieflezende Cupido te vinden. Er staat te lezen dat een afwezige dankzij brieven toch aanwezig kan zijn. Het is mogelijk dat de man van de jongedame op reis was en dat hij zijn afwezigheid compenseerde met brieven, terwijl Cupido haar er thuis aan herinnerde dat er maar één echte liefde is.