V3 - Fictie & poëzie les 3: Rijmschema's + extra oefeningen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Nederlands
Fictie & poëzie

Les 3

VWO 3
 P1 2022-2023

Kenmerken van gedichten

Uiterlijke vorm:

- regels zijn kort

- veel wit om de regels heen

Kenmerken die je vaak tegenkomt:

- sommige woorden hebben meerdere betekenissen

- sommige worden herhaald

- opbouw in strofen

-emotie speelt een rol

Strofebouw

Strofe = 

Een gedicht bestaat uit versregels. De versregels die in groepjes bij elkaar staan noem je een strofe. 

In andere woorden: alinea's van een gedicht. 

Uit hoeveel strofes bestaat het gedicht
'Mama, waar heb je het geluk gelaten?'

binnenrijm

Binnenrijm: Als woorden die in dezelfde regel staan op elkaar rijmen.

vb. Het is fijn om in de trein te zijn met Annemijn

eindrijm

Eindrijm: Als woorden die in aan het eind van een regel staan op elkaar rijmen.

vb. Het is leuk in de trein

 met mijn vriendin Annemijn

Rijmschema

Van eindrijm kun je een rijmschema maken.

• Je geeft elke rijmklank een nieuwe letter. De klank in de eerste regel a, de volgende klank b, etc.

Rijmschema AAAA

(slagrijm)

Welk rijmschema herken je in dit gedicht?

Het is een mooi verhaal, en waar.
Ik ga het u vertellen, luister maar.
Het is avond, en al laat
Als Keizer Karel slapen gaat.

1. Gepaard rijm
2. Slagrijm
3. Gekruist rijm
4. omarmend

Welk rijmschema herken je in dit gedicht?

Wilhelmus van Nassouwe
Ben ick van Duytschen bloet,
Het vaderlandt getrouwe
Blijf ick tot inden doet.

1. Gekruist rijm
2. Omarmend rijm
3. Vader rijm
4. Gebroken rijm

A.

Sint liep te denken

Wat moest hij jou schenken

Een boek of een bon

Of een flesje lotion?

B.

Sint liep te denken,

Een boek of een bon

Of een flesje lotion,

Wat moest hij jou schenken?

C.

Sint liep te denken

Een boek of een bon

Wat moest hij jou schenken

Een flesje lotion?

gepaard rijm

omarmd rijm

gekruist rijm

abab

aabb

abba

Aan de slag!

Ga op zoek naar gedichten op internet. 

Kijk of je bij elk rijmschema er een kunt vinden.

Kies een gedicht uit die je aanspreekt en vul deze in op slide 18 t/m 21

Een gedicht bij het rijmschema:
AAAA (slagrijm)

Een gedicht bij het rijmschema:
AA BB (gepaard rijm)

Een gedicht bij het rijmschema:
AB AB (gekruist rijm)

Een gedicht bij het rijmschema:
ABCB (gebroken rijm)

Aan de slag!

Maak slide 23 t/m 27

1. Benoem het rijmschema per gedicht.
   
2. Noteer de letters voor de versregels

Mama, papa, blijf je thuis?
Er lopen dieven door het huis.
Er lopen dieven op de gang.
In het donker ben ik bang.
Door: Joke van Leeuwen

Het huis waar ik woon, heeft wel erg dunne muren
en we wonen te dicht op een kluit.
Dus een klein beetje herrie geeft ruzie met de buren
en zo'n ruzie maakt ook weer geluid.
Door: Willem Wilmink

Toen zij een meisje was van zeventien
Moest ze de hele middag erwtjes doppen
Op het balkon, ze wou de teil omschoppen
Ze was heel woest, ze kon geen erwt meer zien
Door: Annie M.G. Schmidt

Op het hoekje van de hooigracht
En van de Nieuwe Rijn
Daar zwoer hij, dat hij zijn leven lang
Mijn boezemvriend zou zijn.
Door: Piet Paaltjens

Meester Spicht zei tegen ons vandaag maar één ding leren
Ik heb een heel mooi lied gemaakt vanmorgen bij het scheren
Daarin staat hoe blij we moeten zijn en hoe we het waarderen
Ga naar de burgemeester toe en zing ter zijner ere.
Door: Harrie Geelen

0

Het afbreken van een zin op een

niet-logische plek noemen we:

ENJAMBEMENT

Enjambement

Soms wordt een versregel op een opvallend punt afgebroken: op een
plaats waar in de zin juist geen pauze valt. De zin gaat dan door op de volgende regel. Dit noem je enjambement. 

Ik denk dat er ooit wel tijden

aanbreken waarin we vrienden

kunnen zijn.

Een dichter gebruikt enjambement om: 

• het laatste woord van de versregel – en soms ook het eerste woord
van de nieuwe versregel – meer nadruk te geven; 

• versregels van ongeveer gelijke lengte te schrijven;

• minder nadruk te leggen op eindrijm.

HALFRIJM 2 soorten

Klinkers die hetzelfde zijn
(assonantie)

ZIET - RIEM

HALFRIJM

Medeklinkers die hetzelfde zijn

(alliteratie)

WILLIE WORTEL

Alliteratie / Assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc.
Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Wijs in Woonplaats een voorbeeld aan van binnenrijm, een voorbeeld van assonantie en een voorbeeld van alliteratie.

Over welk gevoel gaat het gedicht Woonplaats?

Assonantie

Alliteratie

Broederliefde – Nightvision
Laat ze zien wat we zagen

Shit we vertragen

Achter de ramen net als vazen

Rij rij rij, maar mijn glazen zijn beslagen

Broederliefde – Niet meer terug

Armoede was vroeger

toen het zo begon

Roeien met de riemen

toen ik op de bodem stond

Kwam zoek en zag woede en ik overwon

Want je koestert als je moeilijk in die motion komt

0

Dit is een voorbeeld van een..

1. Overdrijving
2. Herhaling
3. Tegenstelling
4. Opsomming

Dit is een voorbeeld van een...

1. Understatement
2. Hyperbool
3. Eufemisme
4. Omgekeerde climax

Dit is een voorbeeld van een

1. Eufemisme
2. Vergelijking
3. Metafoor
4. Hyperbool

Dit is een voorbeeld van een..

1. Herhaling
2. Hyperbool
3. Opsomming
4. Vergelijking