Basisstof 1: Transportsystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4: Transport

Basisstof 1: Transportsystemen

Wat gaan we doen?

• Begin: Transport
  
• Leerdoelen doornemen
• Uitleg basisstof 1
• Aan het werk
• Verwerking

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Uitleggen hoe worteldruk ontstaat;
• De verschillen tussen de hout- en bastvaten beschrijven;
• Beschrijven hoe stoffen door de plant getransporteerd worden;
• De grote en de kleine bloedsomloop beschrijven;
• De onderdelen van het hart benoemen.

Door het afbreken van takken en bladeren van een boom is er minder transport van water en zouten door de stam. Hierdoor kan zo’n boom niet goed meer groeien.
Geef de naam van de vaten waardoor water en zouten worden getransporteerd.

1. Alleen de bastvaten
2. Alleen de houtvaten
3. Zowel de bastvaten als de houtvaten

1. P
2. Q
3. R

1. Bastvaten
2. Houtvaten

Vatenstelsels

Bij dieren: circulair;

Bij planten: in twee richtingen.

• Houtvaten: water en mineralen van wortels naar de bladeren
• Bastvaten: water en assimilatieproducten vanuit de bladeren naar alle delen van de plant (organische sapstroom)

Worteldruk, capillaire werking en verdamping

De wortelharen nemen water en mineralen op:

• Door actief transport van zouten (mineralen) in de wortels ontstaat een hoge osmotische waarde in de wortel;
• Water wordt opgenomen via osmose: er ontstaat worteldruk.
• Via houtvaten: capillaire werking en waterverlies door verdamping uit de huidmondjes.

Organische- en anorganische sapstroom

Houtvaten

• Transporteren water en mineralen (= anorganische sapstroom) omhoog.

Bastvaten

• Transporteren water en assimilatieproducten (= organische sapstroom) naar beneden.

Huidmondjes

• CO2-opname in het blad;
• O2- en waterdampafgifte.
• Huidmondjes dicht? Verdamping wordt tegengegaan.

's Nachts: huidmondjes dicht

Overdag: huidmondjes open

Samengevat

Korte afstanden:

• Passief transport (diffusie (van CO2 en O2) en osmose (H2O);
• Actief transport (glucose, mineralen)

Lange afstand (vaatbundels):

• Houtvaten (water en mineralen)
• Bastvaten (water en assimilatieproducten)

Transport bij de mens

Het hart

• Kamers (onderkant hart)
• Boezems (bovenkant hart)
• Halvemaanvormige kleppen (ingang slagaders)
• Hartkleppen (tussen boezems en kamers)

Bloedsomloop bij de mens

Dubbele bloedsomloop

• Grote bloedsomloop: naar alle organen (zuurstofafgifte)
• Kleine bloedsomloop: naar de longen (zuurstofopname) 

Rechterkant hart -> longen -> linkerkant hart -> organen

Werkblad bloedsomloop

Wat: Werkblad bloedsomloop

Hoe: Met potlood en kleurpotloden

Tijd: Deze les

Hulp: Kijk in je binas/boek

Klaar: Lever de opdracht bij mij in. Maken bs 1 van thema 4

Uitkomst: Werkblad bloedsomloop is af