4.5 onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

TO DO - komende lessen

les 1       * 4.5 bespreken

                * werken aan opdrachten 4.5 en 4.6 

les 2      * 4.6 bespreken

                * werken aan opdrachten 4.7

              

les 3      * bespreken 4.7

                * herhalen / uitloop

          

LEERDOELEN

4.5 onderzoek naar evolutie

* je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap

   - anatomie: rudimentaire, homologe en analoge organen

   - fossielen

* je kunt een evolutionaire stamboom aflezen en construeren (wat is dat?)

Leg uit of Pokémons
wel of niet evolueren.

wat is er nodig voor evolutie

* genetische variatie door mutaties en recombinatie

oftewel: veel nakomelingen die allemaal net een beetje anders zijn

* natuurlijke selectie / survival of the fittest

oftewel: van die nakomelingen zullen sommigen beter in de omgeving kunnen overleven en voortplanten, anderen gaan dood en geven hun genen niet door 

* verandering of soortvorming kost veel generaties tijd

oftewel: een SOORT kan evolueren (en misschien wel twee soorten worden), een individu niet

                   

onderzoek naar evolutie

Verwantschap kan op verschillende manieren aangetoond worden:

• Door onderzoek naar overeenkomsten in anatomie (bouw, bijv. homologe organen)
• Door onderzoek naar rudimentaire organen 
• Door te kijken naar fossielen 

aan de slag - in stilte!

1) Lees paragraaf 4.5.

2) Maak opdracht 67 t/m 78.

KLAAR? Werk aan je begrippenlijst van H4.

DAARMEE KLAAR? Maak de examentrainer.

Na de stiltetijd is er een hw controle! t/m 4.4 af...

homologe organen

Dit zijn analoge organen. Organen die niet zijn ontstaan uit dezelfde grondvorm, maar door aanpassingen aan het milieu wel een vergelijkbare functie hebben.

rudimentaire organen

LEERDOELEN

4.5 onderzoek naar evolutie

* je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap

* je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten

* je kunt een stamboom aflezen en construeren (wat is dat?)

Zijn de voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol (niet zichtbaar) homologe of analoge organen? Leg uit.

Zijn de vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlieg homologe of analoge organen? Leg uit

Leg uit hoe het vergelijken van anatomie
een bewijs kan zijn voor... 1) het bestaan van verwantschap, 2) evolutie.

letters = gemeenschappelijke voorouder

blokje = ontwikkelde eigenschap die  * andere tak niet heeft

                                                                        * alle organismen in takken erboven wel

* er vinden in alle takken mutaties en selectie plaats

- de organismen evolueren (veranderen n.a.v. omgeving)

* dus hoe eerder de takken splitsen:

- hoe MEER verschil in DNA

- hoe MINDER verwant

* hoe langer geleden een gemeenschappelijke voorouder, hoe minder verwant

        g.v. van ijsbeer en bruine beer

       (een beerachtig wezen)

        

       g.v. van alle genoemde beren

stamboom aflezen

lang geleden

nu

gemeenschappelijke voorouder

* gemeenschappelijke voorouder van alle carnivoren:

        

       g.v. van alle genoemde beren

stamboom aflezen

lang geleden

nu

gemeenschappelijke voorouder

* hoe meer verwant, hoe meer het DNA op elkaar lijkt

* elke nanometer naar rechts is een verandering in het DNA  

Lijkt het DNA van de bruine beer meer op die van de ijsbeer of van de zwarte beer?

stamboom aflezen

lang geleden

nu

gemeenschappelijke voorouder

Stamboom aflezen

Stamboom aflezen

langer geleden

Zijn gibbons en orang-oetans meer of minder verwant aan elkaar dan gibbons en chimpansees? Leg uit.

fossiel = versteende overblijfselen of afdrukken in gesteenten

* kan ook pootafdruk, haren of poep zijn!

* ideale omstandigheden voor fossielvorming: 

droge, zuurstofarme omgeving zodat reducenten niet het dode organisme kunnen afbreken, 

             bv: - woestijn (droog & dood organisme snel bedekt met zand), 

                    - waar rivier uitmondt in zee (dood organisme snel bedekt met grondmateriaal)

* zachte delen van dood organisme (bijvoorbeeld spierweefsel) worden meestal verteerd                                     niet bij fossiel in barnsteen of onder ijs

fossiel = versteende overblijfselen of afdrukken in gesteenten

Wat weten we door fossielen?

* uit de laag waarin ze liggen kun je opmaken wanneer het organisme geleefd heeft

* en in welke tijden de soort er wél en niét was

                                         ontstaan soort          soort is uitgestorven

* OF je ziet de soort veranderen! EVOLUTIE!

dinocast.nl

dinocast.nl

LEERDOELEN

4.5 onderzoek naar evolutie

* je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap

* je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten

* je kunt uitleggen hoe fossielen laten zien dat evolutie heeft plaatsgevonden