par 3 Tussen dwang en belofte

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Paragraaf 3

De Sovjet Unie

                    

 3.3 Tussen dwang en belofte

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen

welke maatregelen de communisten tijdens de burgeroorlog namen, hoe Stalin aan de macht is gekomen en welke economische hervormingen hij doorvoerde.

1918-1921

Oorlogscommunisme

-doel: steden en leger voorzien van voedsel en wapens. 

-Nationaliseren spoorwegen,  handel en industrie

-Boeren moeten productie afstaan aan de staat -> ontevreden boeren, daling productie -> oogst in beslag genomen -> hongersnood 

-Werkplicht. En staken betekende doodstraf.

-privéondernemingen werden illegaal. 

Gevolg: daling productie, hongersnoden.

Nieuwe Economische Politiek (NEP) 1921-1924

• Buitenlandse handel, transport, banken en zware industrie bleven nog wel in handen van de staat
• Boeren mochten hun landbouwoverschotten zelf verkopen en de opbrengst houden
• Binnenlandse handel werd weer toegestaan, eigenaren lichte industrie mogen winst houden. 
• Een beetje meer kapitalisme bleek succesvol, de productie kwam weer op het niveau van vóór WO I
  

De Sovjet-Unie 

onder Stalin

1924-1953

Stalin (Josef Dzjoegasvili) had geen gelukkige jeugd: het gezin leefde in grote armoede. Hij ging naar school, maar werd uiteindelijk weggestuurd...

...omdat hij geen examen had afgelegd en hij de revolutionaire ideeën (van Marx) erg interessant vond. 

In maart 1919 werd Stalin als één van de vijf leden van het bestuur van de Communistische Partij gekozen. In april 1922 werd hij secretaris-generaal van de partij. Niemand wist toen dat deze functie zou uitgroeien tot het belangrijkste en machtigste ambt in de Sovjet-Unie. 

Als secretaris-generaal had hij de bevoegdheid mensen binnen de Partij posities te geven of te ontnemen...

• Stalin zal het economisch achtergebleven land snel industrialiseren en de Sovjet-Unie laten uitgroeien tot een wereldmacht.

• Maar dit had een erg hoge prijs..
  
• Het land werd een totalitaire staat met Stalin als dictator
  

Maatregelen communisten

• alle macht voor de communistische partij
• tegenstanders opgepakt: strafkampen of vermoord
• hele samenleving beheerst door Communistische Partij
• censuur en propaganda
• enorme geheime politie
• verzet neergeslagen door leger
  

Planeconomie, vijfjarenplannen

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een planeconomie.
• Dit betekende dat de staat besliste wat én hoe er moest worden geproduceerd.

• Hiermee wilde Stalin laten zien dat de Sovjet-Unie een machtiger land was dan de kapitalistische landen met hun vrije markt-economie.

Zo waren er vijfjarenplannen: hierin was vastgelegd wat er in de komende vijf jaar moest worden geproduceerd.

Dát het werd geproduceerd was meestal belangrijker dan hoe het was geproduceerd: de kwaliteit en de keuze was beperkt.

Collectivisatie

• De landbouw moest veranderen om alle monden te voeden. 
• Tientallen kleine zelfstandige boerderijen werden samengevoegd (collectivisatie) tot één groot boerenbedrijf, een kolchoz. 

• De boerengezinnen werkten en woonden daar met elkaar. 
• De grond, het vee, de gereedschappen, de oogst: alles was van iedereen. 

• De collectivisatie moest zorgen voor een hogere opbrengst, maar dat viel vaak tegen en er ontstonden hongersnoden. Overigens meestal door eigen schuld: boeren slachtten hun vee uit protest tegen de collectivisatie. 
  

• Boeren die zich op deze manier verzetten tegen de collectivisatie, omdat ze hun eigen boerderijtje niet wilden opgeven, werden gezien als vijanden van het communisme. Miljoenen boeren zijn om die reden vermoord.
  

Verheerlijking van

arbeiders en boeren

• De Sovjet-Unie is een land van arbeiders en boeren, dit zijn de helden van het land!

• Overigens leek dit in propaganda veel mooier dan de realiteit was...
  

Verheerlijking van

arbeiders en boeren

De Sovjet-Unie is een land van arbeiders en boeren,

dit zijn de helden van het land!

Overigens leek dit in propaganda veel mooier dan de realiteit was...

Stalin wist dat Lenin de voorkeur gaf aan anderen om het land te leiden. 

Deze tegenstanders werden in een machtsstrijd, letterlijk, uit de weg geruimd.

Stalin zal het economisch achtergebleven land snel industrialiseren

en de Sovjet-Unie laten uitgroeien tot een wereldmacht.

Maar dit had een erg hoge prijs..

Het land werd een totalitaire staat met Stalin als dictator

Stalin gebruikte alles om zijn macht in het land te vergroten en te behouden, zoals censuur.

Stalin bepaalde wat er in de kranten én de geschiedenisboeken kwam te staan: vroegere medestanders werden 'er uit geschreven'

Foto's werden gemanipuleerd, zodat het leek als zijn tegenstanders nooit hadden bestaan...

...of dat ze zulke slechte dingen hadden gedaan, dat er nooit meer aan hen gedacht mocht worden

Persoonsverheerlijking

• Om het volk te laten zien dat hij de beste leider voor het beste volk, in het beste land was, liet Stalin zich graag afbeelden als een geweldige leider: een vader voor het volk.
• Dit heet persoonsverheerlijking

Zuiveringen en showprocessen

• Tegenstanders worden (meestal) vals beschuldigd en worden in een oneerlijke rechtszaak tot zware straffen veroordeeld.

• Bij dit soort showprocessen stond de uitkomst al vast voordat de rechtszaak was begonnen: schuldig!

• ...en ze waren zeer effectief! De angst onder de bevolking was groot. 
• Zelfs zó groot dat mensen niet meer op een familiefoto met deze 'verraders' wilden worden vertoond.

Goelag

• Miljoenen 'tegenstanders' kwamen terecht in een goelag, een strafkamp.
• In deze 'opvoedingskampen' moesten de gevangenen, onder zeer zware omstandigheden, dwangarbeid verrichten.

• Sommige van deze kampen hadden niet eens hekken, omdat ontsnappen zinloos was: de kou en de wolven zouden je uiteindelijk wel doden
  

Goelag

Afmaken 1 tm 14 van:

intro / 4.1/4.2/4.3 (HW voor vrijdag a.s.)

Klaar? Zie studiewijzer!

• Exacte aantallen zijn onbekend, maar tussen 1936 en 1950 zijn vermoedelijk 12 miljoen mensen om het leven gekomen in de goelags.

• Meestal als gevolg van de vreselijke omstandigheden, een combinatie van: honger, kou en zware lichamelijke inspanning

De Grote Zuivering

• Stalin zag overal tegenstanders, vooral in mensen die een belangrijke rol in het bestuur of leger hadden.
• Tussen 1934 en 1938 laat Stalin rond de 1 miljoen 'tegenstanders' oppakken en veroordelen.
• De Sovjet-Unie wordt zo 'gezuiverd'.

Totalitaire samenleving

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een totalitaire samenleving:
  
• Een samenleving waarin de overheid alle macht in handen heeft en grote invloed heeft op het leven van de burgers. 
  
• In een totalitaire samenleving is het individu onbelangrijk.
  

• Een ander voorbeeld van een totalitaire samenleving is: Nazi-Duitsland
  

Kenmerken dictatuur Stalin:

- Planeconomie

- Dictatuur

- Persoonsverheerlijking

- Censuur en indoctrinatie

- Terreur (o.a. showprocessen en strafkampen)

Stalin overlijdt

5 maart 1953

Was het moord? Dat is nooit helemaal duidelijk geworden.

Wel dat Stalin in zijn laatste jaren compleet paranoïde was geworden:

overal zag hij complotten tegen zich en wilde hij 'tegenstanders' uitschakelen.

Belangrijke personen en begrippen

• nationaliseren
• Nieuwe Economische Politiek (NEP)
• planeconomie
  
• vijfjarenplannen
• collectivisatie
• kolchozen
• Lenin
  
• Stalin
  

Stalin besloot de NEP achter zich te laten en met de collectivisatie te beginnen.
Dit is een ... verandering.

1. Culturele
2. Sociale
3. Economische
4. Politieke

De NEP werd ingevoerd vanwege:

1. succes van het oorlogscommunisme
2. Wegvallen van Rusland in WO I
3. onvrede onder de bevolking
4. Economische achterstand van Rusland

Welke begrippen horen bij de bron?

1. censuur en totalitair
2. censuur en zuivering
3. collectivisatie en totalitair
4. collectivisatie en zuivering

Welke kenmerken van het stalinisme zijn te herkennen op het plaatje?

1. censuur en collectivisatie
2. collectivisatie en persoonsverheerlijking
3. persoonsverheerlijking en terreur
4. terreur en censuur

Welk begrip past er het beste bij de afbeelding?

1. Showproces
2. Geheime Politie
3. Terreur
4. Collectivisatie

Het opstellen van vijfjarenplannen hoort bij...

1. nieuwe economische politiek
2. de planeconomie
3. collectivisatie
4. zuiveringen

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen

welke maatregelen de communisten tijdens de burgeroorlog namen, hoe Stalin aan de macht is gekomen en welke economische hervormingen hij doorvoerde.