LES 2: Hofcultuur - Renaissance: Bouwkunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Volmaakte Architectuur

Doel

Na deze les ken je de ontwikkelingen van de architectuur in de renaissance.

Je kunt architectonische kenmerken koppelen aan de idee van schoonheid en het humanistische gedachtengoed.

Je kunt de termen architraafbouw, zuilen, kapitelen, medaillons, frontons, centraalbouw, manierisme, stadspaleizen villa's etc.

Tijdlijn ter ondersteunig

3000 VC – 500 NC Klassieke Tijd -> Grieken en Romeinen

 opkomst Christendom

 verwoesting van klassieke cultuur

500 NC – 1500 NC Middeleeuwen -> Cultuur van de Kerk

 Zeer sobere kunst ter lering (Romaanse stijl)

 Zeer sobere omstandigheden

 o.a. door pelgrimages verspreiding van cultuur door Europa

 Intrede pracht en praal (Gotische stijl)

 o.a. door kruistochten nieuwe kennismaking met de klassieke cultuur

Lezen paragraaf

Ideeen over schoonheid. Pag. 21

Vat samen: Welke uitspraken doet Alberti nu eigenlijk?

Pazzi kapel - mantua (1472)

Vergelijk 

Vergelijk de kerken op de volgende slide.

We zien een gotische kerk en een renaissance kerk.

Schrijf de verschillen op met behulp van je analyse-boekje.

Verklaar de verschillen met behulp van de antwoorden op de vorige vraag.

Sainte Chapel – parijs 1248

Pazzi kapel – Florence 1443

Kenmerken architectuur van de vroege renaissance?

Kenmerken architectuur van de vroege renaissance?

Klassieke Orden

Symmetrie

Verhoudingen

Ornamenten: Fronton/Tympaan, Zuilen en Kapitelen.

Bouwordes:

zuilen

Dorisch: 

- Strakke lijnen 

- Simpele versieringen kapiteel

Ionisch: 

- Smaller 

- Meer versieringen kapiteel

Korintisch: 

- Veel versieringen kapiteel (bladeren) 

Sant Andrea

Mantua 1472

Maar hoe zie je het terug in een palazzo?
Palazzo Rucelai (1450, zie pag. 25)

• Kordonlijsten, kroonlijst en pilasters (halfzuilen) verwijzen naar de klassieke tempels.
  
• Door de lijsten en vorm heeft het geheel een overwegend horizontaal karakter.
  
• De pilasters (halfzuilen) zijn gestapeld; onderaan de Dorische bouworde, dan de Ionische orde en dan de Korinthische orde. 

Huiswerk

kijk na: vragenblok 2.1

Lees pag. 17 - 23 van je boek.

Bekijk de werken die besproken worden in Hoofdstuk 4. Welke werken spreken jou het meest aan?

Zet (minimaal 3) namen en paginanummers in je schrift. 

Herhaling

De renaissancekunstenaars putten uit klassieke bronnen. Zij leren dat:

de mens is de maat van alle dingen.

God schiep de mens naar zijn evenbeeld.

De proporties van het menselijk lichaam zijn dus een afspiegeling van goddelijke orde.

Vitruvius beschreef rond +/- 25 VC in zijn Architectura de theorie over architectuur, bouwtypes en orden in de Klassieke oudheid.

Vitruvius beschreef de architecct als Homo Universalis.

Vitruvius schreef: ‘Het ideale bouwwerk heeft de onderlinge verhoudingen van het menselijk lichaam.’

Centraalbouw 

Tempietto, Bramante (1502)

Villa Suburbana

De rijken woonden in stadspaleizen in de stad.

Het verlangen naar het platteland zorgt ervoor dat er buitenhuizen (villa Suburbana) worden gebouwd.

Vasari bouwt zich de eerste.

Palladio speelt hier op in.

Palladio gaat ervan uit dat huizen in de oudheid leken op tempels.

Zoals te zien bij Villa Almerico Capra (1566)

inspiratiebron

Centraalbouw: manierisme

De beeldende kunst en bouwkunst van de renaissance ontwikkelt zich naar het Manierisme als opstapje naar de barok en beinvloed door de contra-reformatie.

Klassieke wetten worden aangevuld, vervolmaakt.

Villa Rotonda

Palladio, Venetie (1571)

Villa Suburbana, Buitenhuis

Beschrijf de architectuur met behulp van je boekje en pag. 27 in je boek. 

Bramantes ontwerp voor de Sint Pieterskerk

Maniërisme

Laat Renaissance: opmaat naar barok

• Binnen de architectuur geen eenduidige stijl, verwijst naar gebouwen waarbij naar meer expressie is gezocht.

• 'kolossale orde': doorlopende zuilen of pilasters over meer dan één verdieping, onafhankelijk van de maten van vensters en bouwlagen. Daardoor wordt de blik omhoog geleid, en geeft de voorgevel een verticaal accent. 

• De gevels kregen meer decoratie: levendiger uitstraling. 

• Afwijkend gebruik van klassieke elementen

• Geen centraalbouw, kruisvorm keert terug

Waarom is dit maniërisme?

Let op de toepassing van de klassieke elementen. 

G. della Porta: Il Gesu, voorgevel ca, 1584

Huiswerk

Lees pagina 24 - 29 (tot De beeldende kunst, harmonie en evenwicht)

Maak: vragenblok 2.7 OF 2.4

Kies in duo's 1 werk uit hoofdstuk 4 en geef het werk door aan je docent.

Tuinen en Lusthoven

Kenmerken Renaissance bouwkunst

 'Villa Rotonda'

Naast de stadspaleizen bezat de adel vaak villa's in de natuur in de omgeving van de stad.

Streven naar harmonie:

- symmetrie 

- toepassing van maatverhoudingen en de gulden snede

- eenvoudige, herkenbare vormen (cilinder, kubus en halve bol)

- centraalbouw

- horizontaal en verticaal in evenwicht, evenwichtige verhoudingen tussen hoogte, breedte en diepte volgens de richtlijnen van Vitruvius:

    - verticale accenten met vlakke pilasters

    - horizontale accenten door opbouw in drie lagen.

  

Lekker kort:

Stravaganza

Rijken kiezen voor uiterlijk vertoon.

Ze mogen trots zijn op wat ze hebben bereikt.

Imposante huizen, uitbundige tuinen en grootse feesten dwingen respect en bewondering af.

Bij de villa's worden tuinen aangelegd volgens de uitgangspunten van de renaissance.

Men laat zien dat de mens de natuur beheerst en ordent naar eigen inzicht.

Drinkwater (schaars!) in de vorm van fonteinen en spuwers is statussymbool.

Vraag: 

welke typische renaissancekenmerken heeft het ontwerp?

Tuinen

Boboli-tuinen

Vanaf 1512 zijn De Medici’s terug in Florence en worden machtiger dan ooit.

In 1549 kopen ze het grootse palazzo van de stad: Palazzo Pitti.

Ze leggen een enorme tuin aan: de Boboli-tuin, die model zal staan voor de typische renaissancetuinen:

Wandelpaden

Vijvers

Klassieke beelden (kopieen)

Fontijnen

Antieke kunst etc.

Pochen, Pracht en Praal

De tuinen hebben 2 funties: laten zien wat je hebt en plezier en vertier voor bewoners en gasten.

Beelden met klassieke thema’s, Beelden van bekende kunstenaar, een nagebouwde grot, een amfitheater voor feestjes en theatervoorstellingen. Stravaganza ten Top!

Bernardo Buontalenti (1531-1608) bouwt zijn Grotto Grande

Giorgio Vasari bouwt in 1565 een prive-corridor (gang) tussen Palazzo Pitti en Palazzo Vecchio (het werkpaleis)

Vasari's Corridor

Huiswerk

Kijk na: Vragenblok 2.4 of 2.7

Begin met de analyse opdacht in It's Learning:

DEADLINE: 1 November 2022

Kenmerken renaissance architectuur

OPBOUW

• Harmonische verhouding / Gulden snede

• Modulus
• Geometrische basis vormen / Symmetrische plattegrond / Centraal bouw

DECORATIE
• Cassettes
• Rustica: natuursteen

ELEMENTEN
• Pilasters
• Kroonlijst
• Half zuilen, nissen

• Klassieke bouworde

Bramante: Tempietto - 1502